اسلام مسائل اخلاقى و انسانى را حتّى در ميدان جنگ ناديده نگرفته، و همه جا قهر را با لطف و خشونت را با رحمت، عجين ساخته است. جنگ بايد براى خدا و در راه خدا باشد نه به خاطر جاه طلبى و انتقام جويى. ديگر اينكه جنگ در برابر متجاوز باشد، يعنى تا جنگ بر شما تحميل نشود دست به اسلحه نبريد. در ميدان جنگ از حد تجاوز نكنيد و اصول اخلاقى را رعايت كنيد؛ بنابراين اگر دشمن تسليم شود نبايد به او حمله كرد. از غنائم جنگى سرقت نكنيد و اعضاى دشمن را بعد از كشته شدن جدا ننماييد، پيران و اطفال و زنان را نكشيد و عابدان و رهبانان را كه در بيغوله ها جاى دارند به قتل نرسانيد.

امام علی(ع) مردم عصر خود را مخاطب قرار داده و به آنها هشدار مى دهد كه اوضاع زمان جاهليّت، ممكن است در زمان شما نيز تكرار گردد و آلودگى هاى آن زمان، دامان شما را بگيرد. به هوش باشيد! كه در لب پرتگاه قرار گرفته ايد. در واقع امام(ع) به طور ضمنى اين حقيقت تلخ را اعلام مى كند كه در عصر او به خاطر سوء تدبير خلفاى پيشين و به خاطر غرق شدن در ثروت هاى باد آورده كه از طريق غنايم جنگى در فتوحات اسلامى، جزيره عربستان را پر كرده بود جاهليّت ديگرى آغاز شده و مردم در آن گرفتار شده اند.

قرآن می فرماید: هرگونه غنیمتى که به دست آورید، خمس آن براى خدا و پیامبر(ص) و... است. غنمیت در قرآن و حدیث و کتب لغت و استعمالات عرب در مورد مطلق دستاورد انسان می باشد، چه از دشمن و یا غیر دشمن بدست آید. و مورد آیه که غنایم جنگى است مخصص نیست بلکه تطبیق مفهوم کلى آن بر یک مورد خاص می باشد.

قرآن در آيه 41 سوره «انفال» می فرماید: «هر غنيمتى كه به دست شما مى رسد يك پنجم آن براى خدا و ... است». به اعتقاد بسيارى از مفسّران، غنيمت معنى وسيعى دارد و شامل غنائم جنگى و غير آن مي شود؛ زيرا معنى لغوى اين لفظ عموميّت دارد و دليل روشنى بر تخصيص آن وجود ندارد؛ البته جمعى از مفسّران اهل سنت مي گويند: چون آيات قبل و بعد در زمينه جهاد است قرينه بر اختصاص آيه غنيمت به غنائم جنگى مي شود؛ در حالى كه شأن نزول و سياق آيات، عموميّت آيه را تخصيص نمى زنند؛ يعني هر درآمدى از هر موردى را شامل می شود.

در روايات اهل سنت، «خمس» در غير غنائم جنگي هم بکار برده شده و در كتب مهمي مانند: صحيح مسلم، صحيح بخارى، سنن بيهقي، اسدالغابة و ... آمده است. در «سنن بيهقى» آمده كه پيغمبر اكرم(ص) فرمود: «در ركاز خمس است، كسى از حاضران گفت: منظور از ركاز چيست؟ پيامبر فرمود: معادن طلا و نقره است كه خداوند در زمين از روز نخست آفريده است». به نقل انس بن مالك: «در خدمت پيامبر(ص) بوديم، يكى از دوستان وارد ويرانه اى شد و گنجى از طلا يافت كه حدود دويست درهم وزن داشت، پيامبر فرمود: اين ركاز است و در آن خمس واجب مى شود».