آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیات نخستین سوره حدید، پیرامون توحید و صفات خداست؛ سپس از عظمت قرآن سخن مى گوید؛ در ادامه از وضع مؤمنان و منافقان در قیامت بحث مى کند؛ در بخش دیگرى دعوت به ایمان و خروج از شرک شده، و سرنوشت جمعى از اقوام کافر پیشین منعکس شده است؛ و بخش مهمى از این سوره پیرامون انفاق در راه خدا مى باشد؛ در بخشى کوتاه، اما گویا و مستدل، سخن از عدالت اجتماعى به میان آمده، که یکى از اهداف مهم انبیاء است؛ و در پایان مسأله رهبانیت و انزواى اجتماعى مورد مذمت قرار گرفته است.

 با توجه به این که این سوره از سوره هائى است که، در «مدینه» نازل شده و حتى ادعاى اجماع بر «مدنى» بودن آن کرده اند، طبعاً خصائص سوره هاى مدنى را دارا است، و علاوه بر تحکیم پایه هاى عقیدتى، به دستورهاى عملى متعددى مخصوصاً در زمینه هاى اجتماعى و حکومتى مى پردازد که نمونه هاى آن را در آیات 10 و 11 و 25 ـ به خواست خدا ـ خواهیم دید.
محتواى این سوره را به هفت بخش، مى توان تقسیم کرد:
1 ـ آیات نخستین سوره بحث جامع و جالبى پیرامون توحید و صفات خدا دارد و در حدود بیست صفت، از صفات الهى در آن منعکس است که درک آنها انسان را در سطح بالاى معرفت الهى، قرار مى دهد.
2 ـ بخش دیگرى، از عظمت قرآن این نور الهى که در ظلمات شرک تابید سخن مى گوید.
3 ـ در بخش سوم، از وضع مؤمنان و منافقان در قیامت، که گروه اول در پرتو نور ایمان راه خود را به سوى بهشت مى گشایند، و گروه دوم، در ظلمات شرک و کفر مى مانند، بحث مى کند.
و به این ترتیب، اصول سه گانه اسلام یعنى توحید، و نبوت، و معاد در این سوره به خوبى منعکس است.
4 ـ در بخش دیگرى دعوت به ایمان و خروج از شرک، و سرنوشت جمعى از اقوام کافر پیشین منعکس شده است.
5 ـ بخش مهمى از این سوره پیرامون انفاق در راه خدا و مخصوصاً براى تقویت پایه هاى جهاد فى سبیل الله، و بى ارزش بودن اموال دنیا مى باشد.
6 ـ در بخشى کوتاه، اما گویا و مستدل، سخن از عدالت اجتماعى به میان آمده، که یکى از اهداف مهم انبیاء است.
7 ـ و بالاخره در بخش دیگرى مسأله رهبانیت و انزواى اجتماعى مورد مذمت قرار گرفته، و جدائى خط اسلام از آن، مشخص شده است.
البته در لابلاى این بحثها، نکات دیگرى به تناسب آمده، و در نهایت مجموعه اى بیدارگر و هدایت آفرین را تشکیل داده است.
ضمناً نام گذارى این سوره به «حدید»، به خاطر تعبیرى است که در آیه 25 سوره آمده است.(1)