فقهای اسلام با توجه به سبب و شأن نزول و ظَهر و بطن آيات، قاعده اى را به دست آورده‌ و با تمسك به آن، احكام را استنباط مى‌ كنند. آن قاعده عبارت است از: «اعتبار به گستردگى لفظ است، نه خصوصيّت مورد»؛ يعنى فقيه بايد خصوصيات مورد را كنار گذاشته و از جنبه هاى عمومى لفظ بهره بگيرد. به عنوان مثال در قرآن آمده: «مشرق و مغرب، از آن خداست! پس به هر سو رو کنید، رو به خدا کرده اید». اين آيه داراى ظَهر و بطن است و در ظاهر با آياتى كه ايجاب مى كند حتما رو به كعبه نماز بخوانيد منافات دارد؛ ولى با مراجعه به شأن نزول، اين تنافى برطرف مى شود.

یهود دو ایراد بر پیامبر(ص) داشتند 1- گوشت و شیر شتر در آئین ابراهیم(ع) حرام بوده، و یهود هم آنها را حرام مى دانند. پس چگونه کسى که آنها را حرام نمى داند دم از آئین ابراهیم مى زند؟ 2- تمام پیامبرانى که از دودمان اسحاق بودند به سوى بیت المقدس نماز مى خواندند، پس چگونه کسى که خود را وفادار به آئین پیامبران گذشته می داند کعبه را قبله گاه خود انتخاب کرده است؟ آیات فوق نازل شد و به آنها پاسخ داد.

مسلمانان و اهل کتاب هر کدام بر دیگرى افتخار مى کردند. یهود می گفت ما ملت برگزیده ایم و پیامبر ما قبل از پیامبر شماست. مسلمانان هم می گفتند پیامبر ما خاتم پیامبران است و ما بهترین امتیم. آيه فوق نازل شد و ارزش هر كس را به اعمالش معرفى كرد.

رافع بن خدیج دو همسر داشت. همسری را که مسن تر بود طلاق داد و هنوز مدت عدّه تمام نشده بود که به او گفت: اگر مایل باشى با تو آشتى مى کنم ولى اگر همسر دیگرم را بر تو مقدم داشتم باید صبر کنى.  زن قبول کرد و با هم آشتى کردند. آيه فوق نازل شد و حكم اين كار را بيان داشت.

جمعى از بزرگان اهل کتاب به پیامبر(ص) گفتند: ما به تو و کتاب آسمانى تو و موسى و تورات و عُزیر ایمان مى آوریم، ولى به سایر کتاب هاى آسمانى و سایر انبیاء ایمان نداریم. آيه نازل شد و به آنها تعليم داد كه بايد به همه ايمان داشته باشند.

جمعى از منافقان در جلسات دانشمندان یهود که آیات قرآن را به استهزاء می گرفتند مى نشستند. آيه فوق نازل گشت و عاقبت شوم اين عمل را روشن ساخت.

پس ازجنگ اُحد ابوسفیان برفراز کوه اُحد گفت: یک روز ما پیروز شدیم و روز دیگر شما، مسلمانان گفتند: بین ما و شما فرق است شهیدان ما در بهشتند و کشتگان شما در دوزخ. ابوسفیان فریاد زد: «انَّ لَنَا الْعُزّى وَ لا عُزّى لَکُمْ»؛ پیامبر(ص) فرمود: شما بگوئید: «اَللّهُ مَوْلینا وَ لا مَوْلى لَکُمْ».... دراین هنگام آیه بالا نازل شد.
 

بشیر بن ابیرق از مسلمانى سرقت کرد و شخص بى گناهى را متهم ساخت و با صحنه سازى در حضور پیغمبر(ص) خود را تبرئه کرد. یا اینکه زره یکى از انصار به سرقت رفت. سارق زره را به خانه یک یهودى انداخت و با صحنه سازى در حضور پیغمبر(ص) خود را تبرئه کرد. آیات فوق نازل شد و خائنان واقعی را سرزنش کرد.

هیأتى از طایفه بنى ثقیف خدمت پیامبر(ص) آمده، گفتند: ما با دو شرط  با تو بیعت مى کنیم: 1- بت هاى خود را با دست خود نشکنیم. 2- مهلت دهى تا یک سال دیگر بت عزّى را پرستش کنیم. آيه فوق نازل شد و به پيامبر اعلام كرد كه لطف خدا او را در برابر اين وسوسه‏ ها حفظ  مى كند؛ لذا در برابر آنها کوتاه نیاید.

بشیر بن ابیرق از مسلمانى سرقت کرد و شخص بى گناهى را متهم ساخت و با صحنه سازى در حضور پیغمبر(ص) خود را تبرئه کرد،  اما با نزول آیات 105 ـ 106 سوره نساء رسوا شد، او به جاى این که توبه کند راه کفر را پیش گرفت. آیه فوق نازل شد و عاقبت مخالفت با حق را بیان نمود.