«دوستى با دوستان خدا و دشمنى با دشمنان او»، يكى از كليدهاى بهشت است. قرآن درباره پاداش آنان مي فرمايد: «آنها كسانى هستند كه خدا ايمان را بر صفحه قلوبشان رقم زده و با روحى از سوى خودش آنان را تقويت نموده و آنها را در باغ هايى از بهشت وارد مى كند كه نهرها از زير درختانش جارى است، هم خدا از آنها خشنود است و هم آنها از خدا خشنودند».
از تواريخ به خوبى استفاده مى شود، که «معاویه» نخستين كسى است كه اين كار زشت و قبيح را پايه گذارى كرد. به گفته علامه امينی در «الغدير»، معاويه پيوسته اصرار داشت كه رواياتى در نكوهش مقام امام علی(ع) جعل كند و اين كار را آن قدر ادامه داد كه كودكان شام با آن خو گرفتند و بزرگ شدند و بزرگسالان به پيرى رسيدند. هنگامى كه پايه هاى بغض و عداوت اهل بيت(ع) در قلوب ناپاكان محكم شد، سنّت زشت لعن و سبّ مولا على(ع) را به دنبال نماز جمعه و جماعت و بر منابر و حتى در محل نزول وحى يعنى مدينه رواج داد.
رسول خدا(ص) فرمود: «محبّت مؤمن نسبت به مؤمن به خاطر خدا از بزرگترين شاخه هاى ايمان است؛ آگاه باشيد كسى كه به خاطر خدا دوست بدارد و به خاطر خدا دشمن بدارد، به خاطر خدا ببخشد و به خاطر خدا خود دارى از بخشش كند، او از برگزيدگان خداست!». امام باقر(ع) نیز فرمود: «اسلام بر پنج پايه بنا شده: بر نماز و زكات و حجّ و روزه و ولايت (رهبرى معصومين)، زراره مى گويد: عرض كردم: كداميك از اينها افضل است؟ فرمود: ولايت افضل است، زيرا كليد همه آنها است، و والى و رهبر الهى راهنما به سوى چهار اصل ديگر است».
هر چيزي در عالم داراي دو بعد جذب و دفع است حتی جمادات و گياهان. در حيوانات اين دو به صورت «شهوت» و «غضب» در مي آيد؛ اما در انسان از اين رقيقتر شده به صورت «محبّت» و «عداوت» جلوه مي كند و از اين بالاتر به صورت «ارادت» و «كراهت» در مي آيد و اگر خيلي رقيق و لطيف شود، به صورت «تولي» و «تبري» جلوه مي كند كه اين از ويژگيهاي خواص اولياي حق و مؤمنان الهي است. لذا مؤمن بايد داراي تولّي باشد و به محبت و عداوتي كه در وجودش هست روح بدهد.
اولا: هیچ نامی مختص به هیچ شخصیت تاریخی نیست و بسیاری از صحابه و تابعین به نام خلفای سه گانه نامگذاری شده اند.
ثانیا: مخالفت اصحاب ائمه با شخصیت هایی چون «معاویه» و «یزید» امری بدیهی است؛ با این حال بعد از عاشورا شاهد نام گذاری فرزندان برخی از ایشان به این اسامی هستیم. آیا این نام گذاری ها نشانه محبّت است؟!
ثالثا: ستم هایی که بر اهل بیت(ع) روا شده جدی تر از آن است که به صرف این نام گذرای ها تحت الشعاع قرار گیرد و اختلافات اهل بیت با خلفا نه اختلافاتی قبیله اى که اختلافاتی عقیدتى و رفتارى بود.
رابعا: این نام گذاری ها انجام شده تا دستگاه ظلم بنى اميه و بنى عباس نتوانند به اين بهانه كه شیعیان با خلفاى سه گانه معارض اند، عرصه را بر آنان سخت بگيرند و دست به قتل و غارت بزنند.
امام علی(ع) اجازه سبّ خود را در حال اجبار و ناچاری، به یارانش داد، ولی برائت از خود را به سه دليل نهی می كند: 1- تولّد [خود] بر فطرت اسلام و ايمان. 2-پيشگام بودن در پذيرش اسلام و ايمان. 3- پيشگام شدن در هجرت به مدينه و يارى كردن پيغمبر خدا(ص). بديهى است قصد سبّ بسيار بد و قصد برائت بسيار بدتر از آن است؛ زيرا مفهوم اوّلى نفى احترام يك انسان است و مفهوم دومى ابراز بيزارى از مكتب و آئين او يعنى اسلام است. امام(ع) با این کار در واقع اجازه اهانت به شخص خود را داد، ولى اجازه اهانت به مكتبش را نداد.
اصل«زندگى مسالمت آمیز» درصورتی امکان پذیر است که ظالم و استعمارگری در جامعه نباشد، اما با وجود این همه ظلم و استبداد در جهان امروز، دو اصل مهم«تولی» به معنی دوست داشتن دوستان خدا و حامیان عدالت، و«تبری» به معنی بیزاری از ستمگران و دشمنان خدا، اهمیت بسیاری دارد و باعث می شود طرفداران عدالت، علیه ستمگران متحد شوند و ظلم از جامعه ریشه کن شود.
معاویه پس از شهادت امام علی(ع) و برای منفور ساختن آن حضرت نزد افکار عمومی نسل های مختلف جامعه اسلامی دست به کارهایی زد از جمله فشار بر دوستداران امام علی(ع) و منع شان از نقل فضایل حضرت، جعل احادیث توسط محدثان جیره خوار علیه حضرت علی(ع) و سرانجام صدور حکم لعن و سبّ حضرت بر منابر سراسر قلمرو پهناور اسلامی. سرانجام این بدعت تاسف برانگیز پس از 59 سال در زمان عمر بن عبدالعزیز، خلیفه نسبتا دادگر اموی ملغی گردید.
امام حسین(ع) در روز عاشورا طبق اقتضائات و شدت جنایات افراد و سخت دلی دشمنان، گاه به طور عام و گاهی هم افراد خاصی را نفرین فرموده اند، به عنوان نمونه نفرین حضرت به قاتلان حضرت علی اکبر(ع)، حضرت علی اصغر(ع) و جناب عبدالله بن حسن بود که از خداوند تفرقه و هلاکت و برداشته شدن برکات از آنها را خواستار شد.
در آيات آغاز سوره ممتحنه می خوانیم: «اى كسانى كه ايمان آورده ايد دشمن من و دشمن خود را دوست خويش قرار ندهيد، شما نسبت به آنها اظهار محبّت مى كنيد در حالى كه آنها نسبت به آنچه بر شما نازل شده است كفر مى ورزند، و رسول خدا(ص) و شما را به خاطر ايمان آوردن به پروردگارتان، از شهر و ديارتان بيرون مى كنند!». در آيه 28 سوره احزاب نیز آمده: «رسول خدا اسوه نيكويى بود براى آنها كه اميد به خدا و روز ستاخيز دارند، و خدا را بسيار ياد مى كنند».
قال الحسينُ عليه السّلام :
اَنا قَتيلُ الْعَبْرَةِ لا يَذْکُرُنى مؤ مِنٌ اِلاّ بَکى .
من کُشته اشکم . هيچ مؤ منى مرا ياد نمى کند مگر آنکه (بخاطر مصيبتهايم ) گريه مى کند.
بحارالانوار، ج 44، ص 279