این بخش از خطبه، همچنان درباره برکات و آثار قرآن سخن مى گوید ; با این تفاوت که در بخش پیشین، سخن از برکات معنوى و مادى قرآن در این دنیا بود و در این بخش، سخن از برکات آن در جهان آخرت است و به ویژه بر شفاعت قرآن، تأکید مى کند. مى فرماید: «بدانید قرآن، شفاعت کننده اى است که شفاعتش مورد قبول و گوینده اى است که سخنش مقبول است. کس که قرآن در روز قیامت براى او شفاعت کند مشمول شفاعت مى شود و آن کس که قرآن در قیامت از وى شکایت کند گواهى اش بر ضد او پذیرفته خواهد شد» (وَاعْلَمُوا أَنَّهُ شَافِعٌ مُشَفَّعٌ، وَ قَائِلٌ مُصَدَّقٌ، وَ أَنَّهُ مَنْ شَفَعَ لَهُ الْقُرْآنُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ شُفِّعَ فِیهِ، وَ مَنْ مَحَلَ بِهِ الْقُرْآنُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ صُدِّقَ عَلَیْهِ).
به یقین، شفاعت قرآن با زبان حال یا با زبان قال درباره کسانى است که عامل به آن باشند و شکایت قرآن درباره کسانى است که آن را پشت سر افکنند و نسبت به آن بى اطلاع باشند. سپس در توضیح بیش ترى مى فرماید: «چرا که روز قیامت، منادى صدا مى زند: آگاه باشید! امروز هر کس گرفتار بذرى است که افشانده و در گرو عاقبت اعمال خویش است ; جز آنان که بذر قرآن افشاندند. شما نیز از بذر افشانان قرآن و پیروان آن باشید» (فَإِنَّهُ یُنَادِی مُنَاد یَوْمَ الْقِیَامَةِ: «أَلاَ إِنَّ کُلَّ حَارِث مُبْتَلىً فِی حَرْثِهِ وَ عَاقِبَةِ عَمَلِهِ، غَیْرَ حَرَثَةِ الْقُرْآنِ». فَکُونُوا مِنْ حَرَثَتِهِ وَ أَتْبَاعِهِ).
این سخن اشاره به حدیث معروف «الدنیا مزرعة الآخرة» است که هر کسى در این سرزمین، بذرى مى افشاند، محصول آن را روز قیامت درو مى کند. امام(علیه السلام)مى فرماید: شما در این مزرعه بذرهاى آیات قرآن را بپاشید ; چرا که تنها بذر مفید و پرثمر، همین بذر است و دیگران گرفتار زیان و خسران اند. آن ها که اعمالشان با تعلیمات قرآن هماهنگ است، بذر افشانان قرآنند و آن ها که رفتارشان بر خلاف قرآن است، از قرآن بیگانه و مبتلا و گرفتارند.
در پایان این سخن، امام(علیه السلام) به این حقیقت اشاره مى فرماید که باید قرآن در همه چیز، معیار و مقیاس اصلى باشد; مى فرماید: «پروردگارتان را با قرآن بشناسید و خویشتن را با آن اندرز دهید (و هرگاه نظر شما بر خلاف قرآن بود) و در برابر قرآن، آراى خود را متهم کنید و خواسته هاى نفسانى خویش را در برابر آن نادرست بشمارید» (وَاسْتَدِلُّوهُ عَلَى رَبِّکُمْ، وَ اسْتَنْصِحُوهُ عَلَى أَنْفُسِکُمْ، وَ اتَّهِمُوا عَلَیْهِ آرَاءَکُمْ، وَاسْتَغِشُّوافِیهِ أَهْوَاءَکُمْ).
امام(علیه السلام) در این چند جمله کوتاه به سه نکته مهم اشاره مى فرماید: نخست این که اعتقادات صحیح را باید از قرآن گرفت ; دیگر این که اخلاق و رفتار مطلوب را از طریق قرآن کسب کرد و نکته سوّم این که قرآن باید مقیاس و معیار سنجش حق و باطل باشد. آن چه با قرآن هماهنگ است صحیح و باارزش و آن چه مخالف آن است، باطل و بى ارزش است.
این عبارت، تأکید دیگرى است بر بطلان تفسیر به رأى و پیش داورى هاى تحمیل شده بر مفاهیم قرآنى. در روایات متعددى مى خوانیم: «مَنْ فَسَرَّ بِرَأْیِهِ آیَةً مِنْ کِتَابِ اللهِ فَقَدْ کَفَرَ; کسى که با میل خود آیه اى از قرآن را تفسیر کند به یقین کافر شده است».
و در روایت دیگرى مى خوانیم که خداوند مى فرماید: «ما آمَنَ بِی مَنْ فَسَرَّ بِرَأْیِهِ کَلاَمِی; کسى که سخن مرا با رأى خود تفسیر کند به من ایمان نیاورده است».
شایان توجّه این که استدلال به وسیله قرآن براى شناخت پروردگار، گاه از طریق دلایل توحید ـ که در سرتاسر قرآن نمایان است ـ صورت مى پذیرد و گاه از طریق خود قرآن که چنین کتاب با عظمت و بى نظیرى از یک سو دلیل نبوّت و از سوى دیگر نشانه اى از ذات پاک پروردگار است.
و این سخن درباره تمام معجزات، صادق است; به خصوص قرآن.
تفاوت «آرا» و «اهوا» که در عبارت مذکور آمده در این است که «آرا» اشاره به اعتقادات مخالف قرآن و «اهوا» اشاره به خواسته هاى نفسانى ضد آن است.
* * *
