این خطبه در زمانى ایراد شد که به امام(علیه السلام) خبر رسید طلحه و زبیر به سوى بصره رفته اند و قصد دارند آن جا را تصرف کنند و سپس وارد جنگ با امام(علیه السلام)شوند. امام(علیه السلام)براى این که روحیه یارانش را تقویت کند و پرده ها را کنار بزند و طلحه و زبیر را معرفى کند این خطبه را ایراد فرمود. این خطبه عمدتاً شامل دو بخش است:
نخست این که امام(علیه السلام) مى فرماید: تاکنون سابقه نداشته کسى مرا به جنگ تهدید کند; چون همه قدرت و شجاعت مرا در جنگ ها دیده بودند; بنابراین تهدید طلحه و زبیر یک تهدید بى ارزش و مسخره است.
دیگر این که با بیانى منطقى و استدلالى محکم، روشن مى سازد، خون خواهى عثمان ـ که بهانه طلحه و زبیر براى آتش افروزى جنگ است ـ امرى است دروغین و خیالى ; چرا که طلحه بیش از هر کس دستش به خون عثمان آلوده بود و در واقع این کار از قبیل نعل وارونه زدن است.
* * *