این بخش از کلام امام(علیه السلام) ادامه و تکمیل بخش گذشته است که درباره قدرت و علم نامحدود خداوند سخن مى گفت. مى فرماید: «خداوند، اشیا را از موادى که ازلى باشند یا ابدى نیافرید، بلکه آن چه را آفرید (همه بى سابقه بود و) براى هر یک حدّى قرار داد و به آن چه صورت بخشید، تصویر زیبایى داد» (لَمْ یَخْلُقِ الاَْشْیَاءَ مِنْ أُصُول أَزَلِیَّة، وَ لاَ مِنْ أَوَائِلَ أَبَدِیَّة، بَلْ خَلَقَ مَا خَلَقَ فَأَقَامَ حَدَّهُ، وَ صَوَّرَ مَا صَوَّرَ فَأَحْسَنَ صُورَتَهُ).
این سخن، اشاره به ابداع در خلقت است; یعنى آفرینش اشیا مسبوق به هیچ سابقه اى نبود. نه موادّى وجود داشت که خداوند، اشیا را از آن مواد ازلى آفریده باشد و نه صورت ها و اشکالى وجود داشت که از آن اقتباس کرده باشد; بلکه هم مواد، بى سابقه بود و هم صورت ها; بر خلاف آن چه بعضى از فلاسفه درباره ازلى بودن مادّه پنداشته اند; چرا که ازلى و ابدى تنها ذات پاک خداوند است و همان گونه که در برهان هاى توحید گفته ایم دو وجود ازلى و ابدى در عالم ممکن نیست و جالب این که این گونه سخنان را امام(علیه السلام) در عصرى مى فرماید که این چنین سخنانى در آن محیط وجود نداشت و درباره معرفة الله کسى با این منطق دقیق و متقن سخن نمى گفت.
سپس به قدرت بى پایان خداوند از دیدگاه دیگرى اشاره کرده، مى فرماید: «هیچ چیز در برابر قدرتش یاراى مقاومت ندارد و از اطاعت کسى یا چیزى نفعى عاید او نمى شود» (لَیْسَ لِشَیْء مِنْهُ امْتِنَاعٌ، وَ لاَ لَهُ بِطَاعَةِ شَیْء انْتِفَاعٌ).
بلکه همه چیز در برابر اراده تکوینى او تسلیم مطلق اند. هرگونه بخواهد ایجاد مى کند و هر زمان بخواهد وجودش را بر مى چیند; ولى با این حال چنان نیست که تسلیم بودن موجودات و اطاعت مطیعان و عبادت عبادت کاران چیزى بر عظمت او بیفزاید; چرا که وجودش نامتناهى و سرچشمه همه خیرات و برکات است.
این در ناحیه قدرتش و اما در جهت علم بى پایانش مى فرماید: «علم او به مردگان پیشین همچون علمش به زندگان باقى است و دانشش به آن چه در آسمان هاى بالاست همچون دانش او به آن چه در طبقات پایین زمین است، مى باشد» (عِلْمُهُ بِالأَمْوَاتِ الْمَاضِینَ کَعِلْمِهِ بِالاَْحْیَاءِ الْبَاقِینَ، وَ عِلْمُهُ بِمَا فِی السَمَاوَاتِ الْعُلَى کَعِلْمِهِ بِمَا فِی الاَْرَضِینَ السُّفْلَى).
آن چه را امام(علیه السلام) در این سخنان شیوا و پر معنا بیان فرموده، برگرفته از آیات قرآن است.
در یک جا مى فرماید: «(وَمَا یَعْزُبُ عَنْ رَّبِّکَ مِنْ مِّثْقَالِ ذَرَّة فِى الاَْرْضِ وَلاَ فِى السَّمَاءِ وَلاَ أَصْغَرَ مِنْ ذَلِکَ وَلاَ أَکْبَرَ إِلاَّ فِی کِتَاب مُّبِین); از پروردگار تو پنهان نمى ماند حتى به اندازه سنگینى ذره اى و نه کوچک تر و نه بزرگ تر از آن; نیست مگر این که (همه آن ها) در کتاب آشکار (و لوح محفوظ علم خداوند) ثبت است».
و در جاى دیگر مى فرماید: «(وَمَا کَانَ اللهُ لِیُعْجِزَهُ مِنْ شَىْء فِى السَّماوَاتِ وَلاَ فِى الاَْرْضِ إِنَّهُ کَانَ عَلِیماً قَدِیراً); نه چیزى در آسمان ها و نه چیزى در زمین از حوزه قدرت او بیرون نخواهد رفت. او دانا و تواناست».
و در سوره حجر مى فرماید: «(وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِینَ مِنْکُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِینَ); ما هم پیشینیان شما را دانستیم و هم متأخران را».
کوتاه سخن این که معرفت پروردگار، بدون شناخت علم و قدرت نامتناهى و هستى ازلى و ابدى و بى پایان او حاصل نمى شود.
