طبق قانون تداعی و محاكات(یادآوری و الگوگیری)، سجده بر تربت كربلا خاطره فداكارى سالار شهيدان حسين بن على(ع) را در قلوب افراد نمازگزار زنده‏ مى‏ كند و ارواح پاك و دل ‏هاى بيدار را دعوت به پيروى از آن مكتب عالى نموده، روح جانبازى و فداكارى را در زمينه‏ هاى مساعد تقويت مى‏ نمايد.
تربت حسینی در میان انبیاء و اولیای الهی از جایگاه مهم و شناخته شده ای برخوردار بوده است. طیق روایتی از ام سلمه، رسول گرامي اسلام(ص) هر وقت اين تربت را مي ديدند اشك از چشمان مبارکش جاری می شد و از شهادت مظلومانه ی امام حسین(ع) در كربلا سخن می گفتند. ایشان تربت امام حسین(ع) را استشمام و آن را می بوسید.
در متون حدیثی و فقهی، آثار متعددی برای تربت حسینی ذکر شده است. در احادیث گفته شده که تربت حسینی، شفابخش بیماری‌ هاست، ولی شرط تأثیر آن پیروی از امام حسین(ع) و اعتقاد به آن حضرت دانسته شده است.

امام سجاد(ع) پس از حادثه کربلا دریافته بود که امکان احیای این جامعه مرده با در دست گرفتن رهبری سیاسی آن وجود ندارد و درگیر شدن در یک حرکت سیاسی دیگر، با وجود قدرت دیگر احزاب، به صلاح نيست. تاریخ گواه است که امام سجاد(ع) در طول سی و چهار سال فعالیت، شیعه را از یکی از سخت‌ترین دوران‌های حیات خویش عبور داد. در شرایطی که تصور نابودی اساس تشیع وجود داشت، امام سجاد(ع) می‌بایست کار را از صفر شروع کند، مردم را به سمت اهل بیت(ع) بکشاند. امام سجاد(ع) توانست شیعه را حیاتی نو بخشد و زمینه را برای فعالیت‌های آینده امام باقر(ع) و امام صادق(ع) فراهم کند. روش فقهی آن حضرت، نقل احادیث پیامبر(ص) از طریق حضرت علي(ع) بود که شیعیان تنها آن احادیث را درست تلقی می‌کردند. بدین صورت شیعه اولین قدم‌های فقهی خود را در مخالفت با انحرافات موجود برداشت؛ گرچه بخش اعظم این کار به زمانی پس از آن موکول گردید.

پیدایش تشیع به زمان پیامبر(ص) باز می گردد. در تفسير «الدر المنثور» از منابع معروف اهل سنت ذيل آيه «اولئک هم خیر البریه» از پیامبر(ص) نقل می کند: «اين [علی(ع)] و شيعيانش در روز قيامت رستگارانند». حاكم نيشابورى از دانشمندان معروف اهل سنت نیز در كتاب معروفش «شواهد التنزيل» این مضمون را از طرق مختلف از پيامبر(ص) نقل مى كند و تعداد رواياتش از بيست روايت تجاوز مى كند. ابن عباس نقل مى كند: هنگامى كه این آيه نازل شد، پيامبر اكرم(ص) به على(ع) فرمود: «منظور تو و شيعيانت هست».

خواجه حافظ شیرازی با توجه به مذهب زمانه و شهرش و شواهدی فقهی و کلامی که در دیوان او وجود دارد، مقلد فقه شافعی و پیرو کلام اشعری است؛ با این حال تعلق خاطری عمیق و صادقانه به اهل بیت(ع) دارد و در مسلک عرفانی به عرفان شیعه نزدیک تر است تا صوفی گری سنی.

مطابق آيات و روايات، دين حاكم در «عصر ظهور»، دين اسلام است و هم چنين با توجه به آياتي نظير «آيه اكمال» پى مى بريم كه مذهب رايج در عصر ظهور همان مذهب تشيع است.

این ایراد بر اهل سنت وارد است، نه شیعه؛ مکتب شیعه در زمان پیامبر(ص) شکل گرفت. طبق آیه «خير البَريّة» و روایاتی که شیعه و سنی نقل کرده، اطلاق لفظ شیعه بر پیروان امام علی(ع) توسط پیامبر(ص) صورت گرفت، اما مسلمانان عصر رسول خدا هرگز «سُنّی» نامیده نمی شدند و «اهل سنّت» با تمام مکاتب کلامی و فقهی و حدیثی و طریقت های صوفیانه اش در قرنهای بعد از صدر اسلام پدید آمدند. ضمن اینکه کمال دین به خبر «ولایت علی(ع)» بود که بعد از نزول آیه اکمال دین در روز غدير فرود آمد و طبق حدیث ثقلین و آیات ابلاغ و اکمال دین و سایر آیات و روایاتی که به پیروی از اهل بیت سفارش کرده، آن اسلامی که در زمان پیامبر کامل شد اسلام به تفسیر و روایت اهل بیت و تشیع است. آن اسلامی که در زمان پیامبر کامل شده است اسلام به تفسیر و روایت امامان اهل بیت است و «تشيع» در حقیقت به معناى پيروى از پيامبر(ص) می باشد. روشن است كه تشيع به اين معنا، عين اسلام است، نه جدا از اسلام. از نظر شیعه اسلام حقیقی همان است که کتاب آن را امامان اهل بیت تفسیر می کند و سنت آن را هم آنها روایت می کند؛ چرا که اهل بیت مصداق اصلی آيه «فَسْئَلُوا أَهْلَ‏ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»؛‏ (از اهل ذكر سؤال كنيد اگر نمى‏ دانيد) می باشند.

صاحب، بهاءالدین، على بن عیسى بن ابى الفتح، فرزند امیر فخر الدین اربلى منشى و نویسنده دیوان و سرآمد معاصرین خویش و صاحب منصب بود و اشعار و رساله هایى از خود بر جاى نهاد. او در آغاز، به استخدام حکومت در آمد ولی پس از چندی منصبش را رها کرد. وى مردى آراسته و با شکوه و نیکو خصلت بود و تمایلى به تشیّع داشت. او صاحب آثارى ادبى مانند؛ «المقامات الأربع»، «رسالة الطیف»، «المشهورة» و غیره است. او در سال 692 در گذشت.

در سقیفه گروهى به خلافت ابى بکر رأى داده و گروهى از صحابه از بیعت با وى سرباز زدند و در خانه على(ع) اعتصاب نموده، گفتند: ما جز با على (ع) با کسى بیعت نمى کنیم‏. گرچه از همان روز تشیع پدید آمد، ولی عکس العمل آنان اندیشه خلق الساعه اى که نتیجه وقایع آن روز باشد، نبود، بلکه نتیجه آگاهى هاى آنان از سفارش هاى پیامبر(ص) بر خلافت على (ع) و تلاششان در پیاده شدن وصیت پیامبر (ص) درباره او بودند.

این فرضیه بى پایه، نوعى برداشت از نقل طبرى است که گروهى از مورخان بدون بررسی و دقت و تنها به پیروى از طبرى در کتاب هاى خود آورده اند. آنچه طبرى در این جا نقل کرده، هم از جهت سند و هم از جهت مضمون و محتوا مردود است. محققان بزرگ تاریخ در شخصیت ابن سبأ تشکیک کرده و آن را یک افسانه تاریخى قلمداد نموده اند؛ و این داستان را، ساخته و پرداخته جاعلان تاریخ و حدیث دانسته اند.

تشیع یک مسلک کلامى نیست تا از آغاز و علل پیدایش آن بحث کنیم. بلکه تشیع عبارت است از اعتقاد به استمرار رهبرى اسلامى در قالب «وصایت» براى امام على(ع) و خاندان او. این تفکّر به دست مبارک پیامبر(ص) در حال حیاتش پى نهاده شد. گروهى از مهاجران و انصار در زمان پیامبر(ص) آن را پذیرفتند و گروهى از تابعین هم به آنان اقتدا کردند و اعتقاد به این اصل تا کنون تداوم یافته. لذا تشیع، تاریخى جز تاریخ اسلام و آغازی جز ظهور اسلام ندارد و اسلام و تشیع دو سوى یک حقیقتند و با هم به دنیا آمده اند.