آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«رجال نجاشی»که نام اصلی آن «فهرست اسماءمصنّفی الشیعه» است توسط ابوالحسین احمدبن علی بن احمدبن عباسبن محمدبن عبدالله اسدی صیرفی معروف به نجّاشی و ابن کوفی (372ق ـ 450ق) تالیف شده است. این کتاب که جزو برجسته ترین منابع رجال شیعهاست به عنوان دومین کتاب از منابع پنجگانه رجال به شمار می رود.

«رجال نجاشی»که نام اصلی آن «فهرست اسماءمصنّفی الشیعه» است توسط ابوالحسین احمدبن علی بن احمدبن عباسبن محمدبن عبدالله اسدی صیرفی معروف به نجّاشی و ابن کوفی (372ق ـ 450ق) تالیف شده است. این کتاب که جزو برجسته ترین منابع رجال شیعهاست به عنوان دومین کتاب از منابع پنجگانه رجال به شمار می رود.

 علت تالیف کتاب رجال نجاشی:
وی این کتاب را در برابر شبهات مخالفان مبنی بر اینکه تشیع از لحاظ اصل و اساس علمی هیچ منبع معتبری ندارد، تالیف کرده و در آن به شرح حال اجمالی راویان شیعه و اسامی کتاب های آنها پرداخته است.
با توجه به این توضیح روشن می شود که نجاشی فقط اسامی راویانی را آورده است که کتابی از آنها بر جای مانده و یا کتابی به آنها نسبت داده شده است.
امّا اسامی سایر راویانی که کتابی تالیف نکرده اند و با این حال جزء راویان احادیث نبوی و اهل بیت پیامبر(علیهم السلام) بوده اند در این کتاب نیامده است و این امر یکی از نقیصه های کتاب هایی مثل رجال نجاشی و فهرست شیخ طوسی به شمار می رود. بر خلاف کتاب هایی مثل رجال کشی که از این نقص دورند.

منابع علم رجال:
از نظر علمای رجال شیعه، منابع اصلی علم رجال چند کتاب می باشد: 1. «رجال کشی»؛ 2. «فهرست نجاشی»؛ 3. «رجال شیخ طوسی»؛ 4. «فهرست شیخ طوسی»؛ 5. «رجال برقی». رجال نجاشی دومین منبع به شمار می رود.
در قرون پس از قرن پنجم، ده ها کتاب توسط دانشمندان بزرگ شیعه مثل ابن شهر آشوب، منتجب الدین رازی و علامه حلی به عنوان تتمه و تکمله بر این پنج کتاب نوشته شده است.

ویژگی های کتاب رجال نجاشی:
از ویژگی های مهم این کتاب این است که مولف آن یعنی نجاشی در علم نسب شناسی تبّحر ویژه داشت و نسب راویان را به خوبی بیش از سایر رجال نویسان می شناخت و همت خود را در همه عمر بر این امر مصروف داشت. از این رو دقت های رجالی او با سایر کتاب ها قابل مقایسه نیست. او این کتاب را در اواخر عمرش نگاشت یعنی پس از شصت سال کسب علوم مختلف به تدوین و تالیف احوال راویان پرداخت. نجاشی بسیاری از  مطالب خود را مستقیماً از حضور اساتید برجسته فن رجال مثل ابن غضائری و ابن نوح کسب کرد در حالی که سایر رجال نویسان از حضورچنین اساتیدی بی بهره بودند.  این کتاب در بر دارنده نام و شرح حال اجمالی هزار و دویست و شصت و نُه نفر از راویان و مولفان مهم شیعه می باشد که در ذیل هر شخص غالباً او را از حیث مذهب، وثاقت در روایت و تالیف کتاب توصیف کرده است. همچنین جایگاه و اعتبار بسیاری از کتاب ها نزد علما و ائمه(علیهم السلام) نیز ذکر شده است.

ساختار کتاب رجال نجاشی:

نجاشی این کتاب را نه بر اساس سال و تاریخ راویان و مولفان بلکه به ترتیب حروف الفبا مرتب کرده و هر حرف و هر اسمی را یک باب قرار داده است.

او پس از اتمام ابواب حرف یاء، باب د یگری را افزوده است با عنوان «من اشتهر بکنیته» که راویان و مولفانی را در آن گردآورده که یا نامشان ذکر نشده است و یا اگر هم ذکر شده، با لقبشان شهرت دارند.

کتاب هایی تنظیم و ترتیب رجال نجاشی:

کتاب هایی برای تنظیم و ترتیب دوباره این کتاب نوشته شده اند؛ مثل:
1ـ الحاشیه علی الرجال که توسط سید محمد باقر میرداماد (م1040ق) تالیف شده است.
2ـ رجال الشیخ بهاءالدین که شیخ بهایی به کتاب های رجال نجاشی، فهرست شیخ طوسی، خلاصه علامه حلی و غیر آنها حاشیه نوشته است.
3ـ ترتیب رجال النجاشی که شیخ محمد تقی انصاری آن را تدوین کرده است.
4ـ حواشی آیه الله سید حسین بروجردی.
5ـ ترتیب رجال النجاشی که توسط شیخ داود جزائری نوشته شده است.
6ـ مشیخه النجاشی که شیخ محمود دریاب نجفی آن را تنظیم و تدوین کرده است.
7ـ ترتیب رجال النجاشی تدوین شده توسط عنایه الله قهبائی (م1019ق) و کتاب های دیگری که به عنوان تتمه، تکمله و بازنویسی از این کتاب می باشند.
این کتاب بارها در کشورهای اسلامی مثل هند، ایران، وعراق به چاپ رسیده است و همچنان مورد استفاده دانشمندان علم رجال و حدیث می باشد.