آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

کتاب «العمده» تالیف ابن بطریق که نام اصلى و کامل آن عبارت است از «عمده عیون صحاح الاخبار فى مناقب الامام الابرار»، توسط شمس الدین ابوالحسین یحیى بن حسن بن حسین بن على بن محمد بن بطریق اسدى حلى (533 ـ 600 ق) معروف به «یحیى بن بطریق» تالیف شده است. او که از محدّثان، متکلمان، و فقهاى برجسته شیعه در قرن ششم هجرى بود، با مسافرت به مناطق مختلف اسلامى مثل شامات، حجاز، عراق، و ایران علاوه بر نشر و تدوین فقه و عقاید شیعه به فراگیرى احادیث اهل سنت پرداخت؛ به گونه اى که در علم حدیث و رجال اهل سنت نیز تبحّر و تسلط کامل یافت.

کتاب «العمده» تالیف ابن بطریق که نام اصلى و کامل آن عبارت است از «عمده عیون صحاح الاخبار فى مناقب الامام الابرار»، توسط شمس الدین ابوالحسین یحیى بن حسن بن حسین بن على بن محمد بن بطریق اسدى حلى (533 ـ 600 ق) معروف به «یحیى بن بطریق» تالیف شده است. او که از محدّثان، متکلمان، و فقهاى برجسته شیعه در قرن ششم هجرى بود، با مسافرت به مناطق مختلف اسلامى مثل شامات، حجاز، عراق، و ایران علاوه بر نشر و تدوین فقه و عقاید شیعه به فراگیرى احادیث اهل سنت از محضر اساتید بزرگ زمان خود در آن شهرها پرداخت؛ به گونه اى که در علم حدیث و رجال اهل سنت نیز تبحّر و تسلط کامل یافت.

بنابراین غالب کتاب‌هایی که ابن بطریق تالیف کرده است مستند بر کتاب‌های معتبر حدیثى اهل سنت است؛ بویژه کتاب العمده که مستند بر صحیحین (مسلم و بخارى)، الجمع بین الصحیحین (ابو عبد الله حمیدى)، الجمع بین الصحاح السته (ابوالحسین اندلسى)، مسند احمد و تفسیر ثعلبى مى باشد. در واقع العمده، کتاب همه اهل اسلام درباره جایگاه و ویژگی هاى واقعى على بن ابى طالب (علیه السلام) است.
علت تدوین کتاب العمده:
ابن بطریق در مقدمه کتاب علت تدوین آن را بیان کرده است؛ او در اول و آخر کتاب گفته است که مطالب این کتاب بر گرفته از مهمترین کتاب هاى اسلامى است که طالبان بصیرت و هدایت از آنها بهره مى جویند. وى روایات اهل سنت را نه صرفاً از روى کتاب بلکه از طریق سلسله سندهاى خود نویسنده کتاب ها نقل کرده است؛ یعنى به عنوان یک راوى به نقل آنها پرداخته است نه به عنوان نویسنده. از این رو کتابش براى اهل سنت نیز حائز اهمیت است و او خودش مى گوید: «با صحت نقل، استدلال ثابت مى شود؛ بنابراین، روایات ناب و کاملا معتبر را که هیچ شک و شبهه اى در صحت آنها وجود ندارد و همه بزرگان اهل حدیث و تاریخ اسلام درباره آنها اتفاق نظر دارند، نقل و گردآورى کردم تا شبهه هاى شیطانى و نفاق آمیز فتنه انگیزان درباره ولایت و شخصیت على بن ابى طالب و فرزندانش (علیهم السلام) از میان برود». در واقع این کتاب یک تفسیرروایى بر آیات نازل شده در حق اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) به شمار مى رود.
شیوه تدوین کتاب العمده:
ابن بطریق این کتاب را در چهل و پنج فصل با عناوینى درباره على و اولاد او (علیهم السلام) تنظیم کرده است؛ مثل نسب امیرالمومنین (علیه السلام)، آیات نازل شده در شان آن حضرت، احادیث معتبر نبوى درباره خلافت و وصایت آن حضرت، و فضایل او.
ابتداى هر فصل را با احادیثى درباره تفسیرآیات مربوط به ذوى القربى و اهل بیت آغاز کرده و همه احادیث معتبر در ذیل آیات نازل شده در شان على و اولاد على (علیهم السلام) را آورده است. بنابراین، کتاب العمده یک کتاب نقلى (حدیثى) مى باشد.

البته کار ابن بطریق در این کتاب، صرفاً نقل احادیث نبوده است بلکه علاوه بر نقل آنها به تحلیل و تطبیق معانى الفاظ روایات نیز پرداخته است که همین نکته بر اهمیت کتابش افزوده است.
او پس از ذکر منابع و تعداد احادیث هر فصل، سندها و طرق آنها را به طور کامل آورده است تا جاى هیچ تردیدى در صحت نقل احادیث باقى نماند.

منابع کتاب العمده:

مجموع احادیث نقل شده در این کتاب نهصد و ده حدیث است که تعداد احادیث نقل شده از هر منبع به ترتیب زیر مى باشد:

1 ـ یک صد و نود و چهار حدیث از «مسند احمد ابن حنبل»؛ 2 ـ هفتاد و نه حدیث از «صحیح بخارى»؛ 3 ـ نود و پنج حدیث از «صحیح مسلم»؛ 4 ـ یک صد و بیست و هشت حدیث از «تفسیر ثعلبى»؛ 5 ـ پنجاه و شش حدیث از «الجمع بین الصحیحین» حمیدى؛ 6 ـ دویست و پنجاه و نه حدیث از «کتاب مناقب ابن مغازلى»؛ 7 ـ چهل و نه حدیث از کتاب «الجمع بین الصحاح السته» تالیف رزین بن معاویه؛ 8 ـ شش حدیث از «غریب الحدیث» ابن قتیبه دینورى؛ 9 ـ هفت حدیث از مصابیح فرّاء؛ 10 ـ شش حدیث از «الفرودس» ابن شیرویه دیلمى؛ 11 ـ دو حدیث از «المغازى» محمد بن اسحاق؛ و احادیثى از کتاب‌های تخریج ابن نعیم در الاستیعاب، کتاب ابن منده، و ملاحم احمد بن منادى، و تاریخ طبرى.

این کتاب با تحقیق و مقدمه استاد شیخ جعفر سبحانى در قم چاپ شده است.