اگر سؤال شود با وجود «توبه» چه نيازي به «شفاعت» است، بايد گفت: اولاً: توبه شرايطي دارد كه اصلاح گذشته از آن جمله است و تنها ندامت كافي نيست؛ چه بسا خطاكارانى كه موفق به اين اصلاح نشده، اما پشيمانى سراسر وجود آنها را فرا گرفته، اگر دل به شفاعت نبندند از آمرزش الهى مأيوس شده و موجب غرق شدن بيشتر آنها در گناه مى شود. دوماً: گناهكاري كه هنوز توفيق توبه پيدا نكرده، اگر احساس كند امكان شفاعتش در آخرت وجود دارد، همين معنا لااقل سبب تشويق او به ترك گناهان ديگر و انجام اعمال خير خواهد شد.

بين «شفاعت» و «توحيد» تضادي نيست؛ چون شفاعت اصل مسلم قرآنى است كه خط اصلى آن به اذن خداست و تا او اجازه ندهد كسى حق شفاعت ندارد و اين گونه شفاعت، تأكيدى است بر مسأله توحيد؛ چرا كه خط اصليش از ناحيه خداست. بنابراين اگر انسان فقط به سراغ اولياء الله برود و فقط آن ها را شفيع درگاه خدا بداند نه شريك در ولايت و تدبير، و شفاعت آنها را نيز به اذن خدا بداند نه مستقلّ از او، در اين صورت ايرادي ندارد. مشكل وقتى است كه انسان يكى از اصول سه گانه خالقيت، مالكيت و رازقيت و يا هر سه اصل را ناديده بگيرد و راه خطا برود.

خداوند در سوره يونس به يكى از پندارهاى معروف بت پرستان درباره بت ها اشاره كرده؛ مى فرمايد: «آنها ... مى گويند: اينها شفيعان ما نزد خدا هستند». همچنين در سوره يس مى فرمايد: «آنان غير از خدا معبودانى برگزيدند به اين اميد كه يارى شوند». در سوره مريم نیز همين معنا مطرح شده؛ مى فرمايد: «و آنان غير از خدا، معبودانى را براى خود برگزيدند تا مايه عزّتشان باشد». در سوره زمر نيز چنین آمده است: «و آنها كه غير خدا را اولياى خود قرار دادند،اينها را نمى پرستيم مگر به خاطر اين كه ما را به خداوند نزديك كنند».

اگر افرادى که شفاعت مى شوند هیچ گونه شایستگى نداشته باشند و در عین حال به آنها بدون جهت کمک شود و بر دیگران مقدّم گردند، این کار یک نوع تبعیض ناروا و پارتی بازی و تشویق مردم به گناه است. ولى اگر بعضى از گناهکاران به خاطر پیوندهاى معنوى که با خدا داشتند و ارتباط ایمانى که با اولیاى پروردگار برقرار ساخته بودند، مورد کمک شفیعان روز رستاخیز قرار گیرند، این شفاعت نه تنها موجب تشویق گناهکاران و مستلزم تبعیض ناروا نیست، بلکه عین عدالت و وسیله تربیت و بازگشت افراد گنهکار از نیمه راه است.

خداوند در آیه 79 سوره اسراء، خطاب به پیامبر(ص) مى فرماید: «و پاسى از شب را از خواب برخیز، و قرآن بخوان. امید است پروردگارت تو را به مقامى در خورِ ستایش برساند». مفسران معروف اسلامى معتقدند این آیه اشاره به نافله شب دارد و مقام محمود، مقام بسیار برجسته اى است که ستایش همگان از اولین و آخرین را برمی انگیزد. این مقام در روایات اسلامى، به عنوان مقام شفاعت کبرى تفسیر شده، چرا که آن حضرت از بزرگترین شفیعان در عالم دیگر است.

«شفاعت» نه تشويق به گناه است و نه چراغ سبز براى معاصى و نه چيزى شبيه پارتى بازى؛ بلكه يك مسأله مهم تربيتى است كه داراي آثار سازنده اي مانند ايجاد اميد و مبارزه با روح يأس می باشد. شخصی که این امید در او زنده شود درصدد برقراري رابطه اى معنوى با اولياء الله برخواهد آمد تا مشمول شفاعت آنها شود؛ و با توجه به اینکه شفاعت فقط با اجازه خداوند صورت می پذیرد، كسى كه اميد به شفاعت دارد، تلاش می کند محبوب خدا باشد تا اين اذن و اجازه برايش فراهم شده و از جرگه کسانی که مشمول شفاعت نمی شوند خارج شود.

طبق آیه 109 سوره طه، در قیامت شفاعت هیچ کس سودى نمى دهد مگر کسانى که خداوند رحمان به آنها اجازه شفاعت داده و از گفتار آنها در این زمینه راضى است. شفاعت به عنوان یک نیروى محرّک، باعث می شود انسانی که احیانا گرفتار لغزش شده، مأیوس نشود و راه حق را همچنان ادامه دهد.

شفیعان در روز قیامت متعددند: 1- خداوند. 2- شخص پیامبر اسلام(ص). 3- تمام انبیاء. 4- فرشتگان. 5- ائمه معصومین 6- شیعیان. 7- علماء و دانشمندان. 8- شهیدان. 9- قرآن. 10- کسانى که عمرى در اسلام صرف کرده اند. 11- عبادات. 12- اعمال نیک.

هر کس سوره ممتحنه را قرائت کند، تمام مؤمنین و مؤمنات، شفیعان او در روز قیامت خواهند بود، و هرکس آن را در نمازهاى واجب و نافله بخواند، خداوند قلبش را براى ایمان، خالص و آماده مى کند، نور بصیرت به او مى بخشد، و هرگز فقر دامان او را نمى گیرد، و خود و فرزندانش به جنون گرفتار نمى شوند.