پاسخ اجمالی:
واژه «نظر» گاهى به معنى «ديدن» و گاهى به معنى «انتظار و اميد» است. در آياتی که صحبت از دیدن خدا در آخرت است، واژه «نظر» به معناى توقّع و اميد بندگان به رحمت خداوند در روز قيامت است. در واقع، آن روز همه نگاهها به خداوند است و مؤمنان نيز اميدوارانه در انتظار پاداش الهى و تحقّق وعده‌هاى پروردگار خويش مى باشند.
پاسخ تفصیلی:
مسئله «رؤيت خداوند»
برخی سوال می کنند که: ظاهر شمارى از آيات قرآن بر رؤيت خداوند در قيامت دلالت دارد؛ مانند آيه «وُجُوهٌ يَوْمَئِذ نَّاضِرَةٌ . إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ»(1) و «وَ لَقَدْ رَءَاهُ نَزْلَةً أُخْرَى . عِندَ سِدْرَةِ الْمُنتَهَى»(2)؛ این در حالی است که ظاهر آيه «لا تُدْرِكُهُ الاَبْصَارُ»(3) و «يُحِيطُونَ بِهِ عِلْمًا»(4) رؤيت خداوند را انكار مى كند. چگونه مى توان اين آيات را تبيين كرد؟
پاسخ: واژه «نظر» گاهى به معناى «ديدن» و گاهى «انتظار و اميد» است. در آيه نخست، واژه «نظر» به معناى نگاه اميدوارانه بندگان به رحمت خداوند در روز قيامت است. در واقع، آن روز همه نگاهها به خداوند است و مؤمنان نيز اميدوارانه در انتظار پاداش الهى و تحقّق وعده‌هاى پروردگار خويش مى باشند. زمخشرى در اين باره مى نويسد: «ناظرةٌ» يعنى چشم انتظار نعمت‌هاى پروردگارند و به هيچ چيز ديگرى جز او اميد ندارند؛ مانند آنكه گفته شود: «أنا الى فلان ناظر ما يصنع بي»؛ يعنى من منتظرم كه فلانى با من چه مى كند؛ همان گونه كه شاعر گفته است:
و إذا نظرت إليك في ملك *** و البحر دونك زدتني نعماً
يعنى وقتى اميدوارانه به تو به عنوان يك پادشاه مى نگرم، چون درياى نعمت در اختيار توست، توقّع افزودن نعمت دارم.
زمخشرى مى افزايد: يكى از روزهايى كه در مكّه بودم، هنگام ظهر كه مردم به استراحت پرداخته بودند، شنيدم كه دخترك نيكويى با خود مى گويد: «عُيينتي نويظرةٌ إلى الله و إليكم»؛ يعنى با چشمان كوچكم چشم انتظار كرم شما و خدايتان هستم و به خداوند چشم اميد دارم.
كلمه «نويظرة» مُصغّر نظر است و به معناى چشم انتظار آمده است؛ لذا معناى جمله «إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ» اين است كه در روز قيامت نگاه مؤمنان، تنها به خداست و به نعمت‌هاى او چشم اميد دارند؛ همچنان كه در دنيا نيز تنها به او اميد داشتند و نيز تنها از او بيم داشتند.(5) و امّا معناى واژه «رأى» در سوره «نجم» كه فرمود: «لَقَدْ رَءَاهُ نَزْلَةً أُخْرَى» اين است كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) جبرئيل را به صورت اصلى خود ديده است و اين امر دوبار براى پيامبر(صلى الله عليه وآله) رخ داد: نخست زمانى كه جبرئيل پيامبر(صلى الله عليه وآله) را به نبوّت بشارت داد و ديگرى در معراج، كنار سدرة المنتهى؛ لذا فرمود: «نَزْلَةً أُخْرَى . عِندَ سِدْرَةِ الْمُنتَهَى».(6)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.