گرچه فلاسفه يونان قديم قائل به تأثير علم در اخلاق بوده اند؛ اما امروزه اين عقيده رد شده است؛ چراكه افراد بسياري ديده شده اند كه از روي علم و عمد كارهاي خلاف كرده و با علم به عواقب اعمال خود، مرتكب آنها شده اند. بنابراين مشكل اساسي، تعديل غرائز و بهره برداري صحيح از آنها در راه هاي مفيد و سودمند است و اين كار نيازمند مربّي كامل و مورد اطمينان و علاقه مي باشد و اين ممكن نيست مگر از ناحيه مبدأ مطمئن و او كسي جز پيامبر معصوم نيست؛ پيامبري كه از جنس بشر است.

گروهى از فلاسفه قديمِ يونان معتقد بودند كه فضيلت و حُسن اخلاق بر اثر علم به خوبى و بدى پيدا مى شود؛ اما اينان تنها نيمى از شخصيّت انسان را شناخته و تصوّر كرده اند كه شخصيّت انسان منحصراً يك شخصيّت عقلانى است و زمامِ حكومت كشورِ وجودِ ما تنها در دست عقل است؛ در حالى كه قسمت مهمى از شخصيّت انسان را همان غرايز(حُبّ ذات، ميل به كمال، استخدامِ ديگران، حسِّ انتقام، ترس، غضب و اميال و علاقه هاى گوناگون به مال، مقام، جمال و ...) تشكيل مى دهد.

در منابع حديثى، اهمّيّت فوق العاده اى به «عفّت» داده شده از آن جمله اينكه: «هيچ عبادتى در پيشگاه خداوند، برتر از عفّت در برابر شكم و مسايل جنسى نيست». «كدام تلاش در راه اطاعت خدا، برتر از عفّت در مقابل شكم و مسايل جنسى است». «هنگامى كه خداوند خير و خوبى براى بنده اش بخواهد؛ به او توفيق مى دهد كه در برابر شكم و شهوت پرستى عفّت پيدا كند». «ارزش هر كس به اندازه همّت او و صداقت هر كس به اندازه شخصيت او و عفّت هر كس به اندازه غيرت اوست» و ... .

امام علي(ع) دراین باره می فرماید: «نفوسشان عفیف و پاک است» و در كلامي ديگري می فرماید: «پاداش كسانى كه در راه خدا جهاد كرده و شهيد می شوند، بيشتر از كسى كه عفت و پاكدامنى پيشه می كند، نيست؛ و نزديك است كه فرد پاكدامن، فرشته اى از فرشتگان الهى شود».

ایشان می فرماید: «در آن هنگام، فرزندان سبب خشم [پدران و مادران] مى شوند و باران، گرمى مى افزايد؛ فرومايگان همه جا را پر مى كنند و نيكانِ بزرگوار، كمياب مى شوند!، مردم آن زمان همچون گرگان؛ و سلاطين آنها همچون درندگان؛ و طبقه متوسّط، طعمه آنها؛ و مستمندان، همچون مردگان خواهند بود! در آن زمان، راستگويى از ميان مى رود و دروغ فراوان مى شود. مردم با زبان اظهار دوستى مى كنند، و با دل دشمنى. به گناه و آلودگى افتخار مى كنند و از عفّت و پاكدامنى در شگفتى فرو مى روند و اسلام همچون پوستينى وارونه پوشيده مى شود!».

در عشق هاى مجازى و مادّىِ نامقدّس، انسان ديوانه وار به چيزى علاقه پيدا مى كند و هر چه دارد در پاى آن مى ريزد. اين عشق ها جاذبه نيرومندى دارند كه عقل را ویران کرده و دو انسان را به آلودگى مى كشانند. در اين گونه عشق ها، بدترين عيوب حُسن است و هنگامي كه پرده ها كنار رود و چشمِ واقع بين باز شود، جاى خود را به نفرت خواهد داد. امام علي(ع) در این رابطه می فرماید: «چشم مُحب، از ديدن عيوب محبوب نابينا و گوشش از شنيدن كاستى هاى او ناشنواست».

«عفّت» در لغت به معنى پديد آمدن حالتى در نفس است كه آدمى را از غلبه شهوت باز مى دارد؛ اما بعضى براى معرّفى «عفت» از نقطه مقابل آن كه پرده درى است استفاده كرده اند. به هر حال از آيات و روايات استفاده مى شود كه «عفت» به هر دو معنى از بزرگترين فضايل انسانى است و هيچ كس در سير الى اللّه، بدون داشتن «عفت» به جايى نمى رسد.

بنابر مطالعات تاريخى، اشخاص يا جوامعى كه بهره كافى از عفّت داشته اند، از نيروهاى خداداد خود، بالاترين استفاده را برده و در سطح بالايى از آرامش و امنيت زيسته اند، اما افراد يا جوامعى كه در«شهوت پرستى» غرق شده اند، نيروهاى خود را از دست داده و در معرض سقوط قرار گرفته اند. با مراجعه به آیات و روایات پی می بریم که «شهوت جنسی» یکی از ابزارهای مهم شیطان در گمراه ساختن بندگان خدا بوده است.

قرآن درباره بهترين مورد انفاق، مى فرمايد: «انفاق شما بايد براى نيازمندانى باشد كه در راه خدا محصور شده و نمى توانند سفرى كنند، از شدت خويشتن دارى و عفاف، افراد بى اطلاع، آنها را غنى مى پندارند؛ در حالى كه آنها را از چهره هايشان مى شناسى و هرگز با اصرار چيزى را از مردم نمى خواهند». به هر حال، قرآن مجيد اين گروه از عفيفان را در آيه فوق با تعبيرات مختلف ستوده است و آنها را به عنوان الگو براى ساير مسلمانان معرّفى نموده است.

قرآن در عبارت هاى كوتاه و بسيار پرمعنى، پاكدامنى و عفّت را يكى از خصلت هاى برجسته مؤمنان دانسته و مى گويد: «آنها كسانى هستند كه دامان خود را از آلودگى به بى عفتى حفظ مى كنند و تنها آميزش جنسى با همسران و كنيزانشان دارند كه در بهره گيرى از آنان، ملامت نمى شوند». همچنین خداوند در سوره «احزاب» بیان می کند که ده گروه از مردان و زنان برجسته را مورد مغفرت و اجر عظيم قرار مى دهد كه نهمين آنها مردان و زنانى است كه دامان خود را از آلودگى به بى عفّتى، نگه داشته و پاكدامن و عفيف اند.