آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در این باره می فرمایند: «اكنون كه در متن زندگى هستيد عمل کنید، چرا که نامه هاى عمل گشوده است [و فرصت هرگونه اصلاح امكان پذير است] و بساط توبه گسترده است و فراريان از اطاعت خدا به سوى او فراخوانده مى شوند و به گنهكاران اميد عفو داده مى شود پيش از آنكه عذاب به سراغشان بيايد و مهلت تمام شود و فرشتگان مأمور ثبت اعمال نيك و بد به آسمان صعود كنند [پس سخت بكوشيد و فرصت را غنيمت بشماريد]».

امام(عليه السلام) در خطبه 237 نهج البلاغه در عباراتى كوتاه و پرمعنا همه مخاطبان خود را به استفاده از فرصتها تشويق مى كند و به همگان هشدار مى دهد كه اين فرصت دائمى نيست و دير يا زود از دست خواهد رفت، بكوشيد تا جامه حسرت و يأس نپوشيد. در مورد چگونگى فرصتها به پنج نكته اشاره مى كند: نخست مى فرمايد: (اكنون كه در متن زندگى و حيات هستيد، عمل كنيد [زيرا مهم ترين نتيجه عمر، عمل است])؛ «فَاعْمَلُوا وَ أَنْتُمْ فِي نَفَسِ الْبَقَاءِ». تعبير به «نَفَسِ الْبَقَاءِ» اشاره لطيفى به اين معناست كه گويى بقاى در دنيا را به موجود زنده اى تشبيه كرده كه دارد نفس مى كشد و پيش از آنكه از نفس بيفتد بايد از آن استفاده كرد. در جمله دوم مى فرمايد: (نامه هاى عمل گشوده است)؛ «وَ الصُّحُفُ مَنْشُورَةٌ(1)». اشاره به اينكه با گشوده بودن پرونده ها هرگونه اضافه و اصلاح و كم كردن نقطه هاى ضعف امكان پذير است.
در جمله سوم مى فرمايد: (بساط توبه گسترده است)؛ «وَ التَّوْبَةُ مَبْسُوطَةٌ». روشن است كه تا درهاى توبه باز و سفره توبه گسترده است، راه بازگشت باز است و با آب توبه مى توان آتشهاى برافروخته و سوزان گناه را خاموش كرد. در چنين حالتى انسان به درگاه خدا مى رود، اظهار ندامت مى كند و قطره اشكى مى ريزد كه حاصل توبه اى خالص است و دريايى از آتش را خاموش مى كند.
در كتاب كافى در حديثى که از امام باقر يا امام صادق(عليهما السلام) نقل شده است، مى خوانيم: «آدم به خداوند عرضه داشت: پروردگارا شيطان را بر من مسلّط كردى و او را همچون خون در رگهاى من جارى ساختى، در برابر آن چيزى براى من قرار ده [كه آن را جبران كند] فرمود: اى آدم اين فضيلت را براى تو قرار دادم كه هركس از فرزندان تو تصميم بر گناهى بگيرد چيزى بر او نوشته نمى شود و اگر آن را عمل كند تنها يك گناه براى او مى نويسند و اگر تصميم بر حسنه اى بگيرد، حتى اگر عمل نكرده باشد يك حسنه براى او مى نويسند و اگر عمل كند ده حسنه نوشته خواهد شد. آدم عرض كرد پروردگارا لطف بيشترى كن فرمود: اين فرصت را براى تو قرار دادم كه هركس گناهى كند سپس استغفار نمايد او را مى بخشم آدم عرض كرد: پروردگارا لطف بيشترى كن فرمود: درهاى توبه را به روى آنها گشوده ام تا زمانى كه جان آنها به گلوگاه برسد [و آخرين لحظه جدايى از دنيا فرا رسد] آدم عرضه داشت: كافى است».(2)
در جمله چهارم و پنجم مى فرمايد: (در حالى كه فراريان از طاعات خدا به سوى او فراخوانده مى شوند و به بدكاران و گنهكاران اميد عفو داده مى شود)؛ «وَ الْمُدْبِرُ يُدْعَى وَ الْمُسِيءُ يُرْجَى». در جاى جاى آيات قرآن آثار اين «دعوت» و «اميد» ديده مى شود خداوند مى فرمايد: «قُلْ يَا عِبَادِى الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِنْ رَّحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»(3)؛ (بگو اى بندگان من كه بر خويشتن ظلم و اسراف كرديد از رحمت خدا مأيوس نشويد خداوند همه گناهان را مى بخشد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است). باز مى فرمايد: «وَ أَنِيبُوا إِلَى رَبِّكُمْ وَ أَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لاَ تُنْصَرُونَ»(4)؛ (به درگاه پرورگارتان باز گرديد و در برابر او تسليم شويم پيش از آنكه عذاب به سراغ شما بيايد سپس از سوى هيچ كس يارى نشويد).
در ششمين، هفتمين و هشتمين جمله مى فرمايد: (پيش از آنكه چراغ عمل خاموش گردد، مهلت قطع شود و اجل پايان گيرد)؛ «قَبْلَ أَنْ يَخْمُدَ(5)الْعَمَلُ، وَ يَنْقَطِعَ الْمَهَلُ(6)، وَ يَنْقَضِيَ الاَْجَلُ». آرى! تا عمر باقى است، تنور عمل داغ و برافروخته و مهلت باقى است و فرصت برقرار و در آن لحظه كه انسان چشم از اين جهان بر بندد، همه اينها پايان مى گيرد. در نهمين و دهمين جمله مى فرمايد: «پيش از آنكه در توبه بسته شود و فرشتگان [كه مأمور ثبت اعمال نيك و بدند] به آسمان صعود كنند [سخت بكوشيد و فرصت را غنيمت بشماريد])؛ «وَ يُسَدَّ بَابُ التَّوْبَةِ، وَ تَصْعَدَ الْمَلاَئِكَةُ».(7)