آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره یاد مرگ و آمادگی برای آن می فرماید: «بسيار به ياد مرگ باش و به ياد آنچه به سوى آن مى روى و پس از مرگ در آن قرار مى گيرى به گونه اى كه هرگاه مرگ به سراغ تو آيد تو خود را [از هر نظر] آماده ساخته و دامن همت را در برابر آن به كمر بسته باشى، نكند ناگهان بر تو وارد شود و مغلوبت سازد». در واقع امام(ع) تأكيد دارد كه اين واقعيّت عينى و قطعى را فراموش مكن و براى استقبال از مرگ آماده باش و از آن بترس كه غافلگير شوى و بدون آمادگى چشم از جهان فرو بندى.

امام علي(عليه السلام) در بخشی از نامه 31 «نهج البلاغه» – که به امام حسن(علیه السلام) نوشته شده – به فرزند خود هشدار مى دهد و تأكيد مى كند كه به ياد مرگ و آماده استقبال از آن باشد، مى فرمايد: (پسرم بسيار به ياد مرگ باش و به ياد آنچه به سوى آن مى روى و پس از مرگ در آن قرار مى گيرى به گونه اى كه هرگاه مرگ به سراغ تو آيد تو خود را [از هر نظر] آماده ساخته و دامن همت را در برابر آن به كمر بسته باشى، نكند ناگهان بر تو وارد شود و مغلوبت سازد)؛ «يَا بُنَيَّ أَكْثِرْ مِنْ ذِكْرِ الْمَوْتِ، وَ ذِكْرِ مَا تَهْجُمُ عَلَيْهِ، وَ تُفْضِي بَعْدَ الْمَوْتِ إِلَيْهِ، حَتَّى يَأْتِيَكَ وَ قَدْ أَخَذْتَ مِنْهُ حِذْرَكَ(1)، وَ شَدَدْتَ لَهُ أَزْرَكَ(2)، وَ لَا يَأْتِيَكَ بَغْتَةً فَيَبْهَرَكَ(3)».
اين واقعيّتى روشن است كه غالب مردم از آن غافل اند. همه مى دانند براى عمر انسان تاريخ معينى در ظاهر تعيين نشده و هر لحظه و هر زمان بر اثر حوادث بيرونى، فردى يا جمعى يا حوادث درونى (بيمارى هاى ناگهانى) ممكن است انسان از دنيا چشم بپوشد و بسيارند كسانى كه اين حقيقت را مى دانند و مى بينند و از آن غافل مى شوند. گاه در لحظاتى كه در مجالس يادبود عزيزان از دست رفته شركت مى كنند، به فكر فرو مى روند و شايد تصميماتى جهت آمادگى براى اين سفر مى گيرند؛ ولى از مجلس كه خارج شدند به دست فراموشى سپرده مى شود.
امام(عليه السلام) در اينجا تأكيد مى فرمايد كه اين واقعيّت عينى و قطعى را فراموش مكن و براى استقبال از مرگ آماده باش و از آن بترس كه غافلگير شوى و بدون آمادگى چشم از جهان فرو بندى.
در خطبه 114 در كلام ديگرى از امام(عليه السلام) نيز می خوانيم: «فَبَادِرُوا الْعَمَلَ وَ خَافُوا بَغْتَةَ الْأَجَلِ»؛ (به انجام اعمال صالح مبادرت ورزيد و از فرا رسيدن ناگهانى پايان عمر بترسيد).
در ديوان منسوب به امير مؤمنان علي(عليه السلام) نيز اشعار پر معنايى در اين زمينه آمده است از جمله:
يا مَنْ بِدُنْياهُ اشْتَغَلَ *** قَدْ غَرَّهُ طُولُ الْأَمَلِ
اَلْمَوْتُ يَأْتِي بَغْتَةً *** وَ الْقَبْرُ صُنْدُوقُ الْعَمَلِ
«اى كسى كه سرگرم دنيايى و آرزوهاى دراز تو را فريفته، بدان مرگ ناگهان فرا مى رسد و قبر نگهدارنده اعمال توست».(4)