آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

طبق آیه 9 سوره نحل، یکی از نعمت های بسیار مهم معنوی که خداوند آن را بر خود فریضه شمرده، قصد السبیل یا راه راستی که انحراف و ضلالت در آن وجود ندارد می باشد. خداوند هم در جنبه تکوینی استعدادهای گوناگونی برای رسیدن کمال به انسان داده و هم در جنبه تشریعی با فرستادن پیامبران و کتب آسمانی او را به پیمودن این راه تشویق کرده و از مسیرهای انحرافی بازداشته است.

خداى متعال در آیه 9 سوره «نحل» به یکى از نعمت هاى بسیار مهم معنوى اشاره کرده مى فرماید: (بر خدا است که راه راست و صراط مستقیم را که هیچگونه انحراف و کژى در آن نیست در اختیار بندگان بگذارد)؛ «وَ عَلَى اللّهِ قَصْدُ السَّبِیلِ».
«قَصْد» به معنى صاف بودن راه است، و بنابراین، «قَصْدُ السَّبِیْلِ» به معنى راه راست مى باشد راهى که انحراف و ضلالت در آن وجود ندارد. (1)
در این که: این راه راست اشاره به جنبه تکوینى یا تشریعى مى کند، مفسران تفسیرهاى مختلفى دارند، ولى، هیچ مانعى ندارد که: هر دو جنبه را شامل شود.
توضیح این که: خداوند، انسان را با نیروهاى مختلفى مجهز ساخته، و استعدادهاى گوناگونى به او داده، تا در مسیر تکامل که هدف آفرینش است به او کمک کند، و از این نظر، همانند گیاهان و یا انواع جانداران است، که نیروها و غرائز لازم براى رسیدن به این هدف در اختیارشان گذارده شده است، با این تفاوت که، انسان با اراده خود و آزادانه تصمیم مى گیرد ولى حیوانات و گیاهان، بى اختیار به سوى هدفشان پیش مى روند، و قوس صعودى تکامل انسان نیز قابل مقایسه با جانداران دیگر نیست.
به این ترتیب، از نظر خلقت، آفرینش و تکوین انسان را مجهز به عقل و استعداد و نیروهاى لازم براى پیمودن این صراط مستقیم کرده است.
از سوى دیگر، خدا پیامبران را با وحى آسمانى و تعلیمات کافى و قوانین مورد نیاز انسان، فرستاده است، تا از نظر تشریع، راه را از چاه مشخص کرده و با انواع بیانها او را تشویق به پیمودن این راه کنند، و از مسیرهاى انحرافى باز دارند.
جالب این که: خداوند در آیه فوق، این امر را به عنوان فریضه اى بر خود لازم شمرده و با کلمه «عَلَى اللّهِ»؛ (بر خدا لازم است) از آن یاد کرده است که همانند آن را در آیات دیگر قرآن نیز مى خوانیم: «اِنَّ عَلَیْنا لَلْهُدى»؛ (بر ما است که انسان را هدایت کنیم). (2)، (3)