آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در آیه 2 سوره جمعه و 129 سوره بقره، اشاره به دو هدف عمده از اهداف بعثت شده، که همان مسأله تعلیم و تربیت یا تربیت و تعلیم است، و در آیه 151 سوره بقره نیز بر علومی تأکید مى کند که آگاهى بر آن بدون بعثت پیامبر ممکن نبود.

خداوند در قرآن در سه مورد یکی از فلسفه های بعثت را تعلیم و تربیت می داند : در دو مورد اول در آیات 2 سوره جمعه و 129 سوره بقره، اشاره به دو هدف عمده از اهداف بعثت و فلسفه ارسال رسل شده، که همان مسأله تعلیم و تربیت یا تربیت و تعلیم است.نخست مى فرماید: ( او کسى است که در میان جمعیّت درس نخوانده، پیامبرى از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنان بخواند)؛ «هُوَ الَّذى بَعَثَ فِى الْاُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ».(1)؛ از آنجا که تلاوت آیات حق ، مقدمه اى است براى تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت و زدودن آثار گمراهى و شرک، مى افزاید: ( و آنها را تزکیه کند و کتاب قرآن و حکمت به آنها بیاموزد، هرچند قبل از آن در گمراهى آشکارى بودند)؛ «وَ یُزَکِّیِهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ اِنْ کَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِى ضَلاَل مُبِین». درست است که هدف نهایى از تلاوت آیات و تعلیم کتاب و حکمت همان تزکیه و پاک سازى روح و جسم و فرد و جامعه است و آموختن کتاب و حکمت جنبه طریقى نسبت به تزکیه دارد و مقدّمه اى براى آن محسوب مى شود; ولى به خاطر اهمّیّت تزکیه، بر تعلیم کتاب و حکمت مقدّم شده است.امّادر دوّمین آیه (129 بقره) که بازگو کننده دعاى ابراهیم (علیه السلام) در حق امّت اسلام است، تعلیم کتاب و حکمت بر تزکیه مقدّم شمرده شده، و هرکدام را در جایگاه ویژه طبیعیش جاى داده است؛ ومى فرماید: «رَبَّنَا وَابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولا مِّنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیَاتِکَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ».(2) آرى این است تقاضاى ابراهیم(علیه السلام) از خدا درباره امّت بزرگ اسلامى و پیروان حضرت محمّد(صلى الله علیه وآله ) که هدف بعثت این پیامبر بزرگ (و سایر پیامبران) را در آن باکمال وضوح بیان کرده است.در سومین مورد آیه 151 سوره بقره باز اشاره به مسأله تعلیم و تربیت دارد که از طریق بعثت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) براى مسلمانان حاصل شد، با این تفاوت که بر علوم و دانش هایى تأکید مى کند که آگاهى بر آن بدون بعثت پیامبر ممکن نبود; و مى فرماید: «کَمَا أَرْسَلْنَا فِیکُمْ رَسُولا مِّنْکُمْ یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیَاتِنَا وَیُزَکِّیکُمْ وَیُعَلِّمُکُمْ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُعَلِّمُکُمُ مَّا لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ».(3) تفسیر این آیه نشان مى دهد پیامبراکرم(صلى الله علیه وآله) علومى به انسان ها تعلیم نمود که آگاهى بر آن از غیر طریق وحى امکان پذیر نبود. توجّه داشته باشید جمله «لَم تَکُونُوا تَعْلَمُونَ» با جمله «لَمْ تَعْلَمُوا» تفاوت بسیار دارد، جمله دوم مى گوید: نمى دانستید امّا جمله اول مى گوید: نمى توانستید بدانید (4)