توحید در آفرینندگى، مورد اتفاق میان بیشتر مشرکان بود و اختلاف آنان با موحدّان در توحید ربوبى بود؛ توحید ربوبى یعنی تدبیر عالم هستى در مورد انسان و جهان فقط به دست خداوند است؛ چراکه تدبیر چیزی جز همان آفرینش نیست. برخی آیات مثل آیه 2 سوره رعد این مسأله را تأیید می کند.

قرآن در سوره نازعات به مدبّرات امر سوگند یاد می کند. مفسران گفته اند مقصود همان فرشتگان هستند که امور جهان را تدبیر می کنند. این سخن منافات با توحید ربوبی ندارد زیرا آنان مجریان فرمان الهی و موکلان امور به اراده و مشیت او می باشند. مثلا اگر می گوییم در عسل شفا است، منافاتی ندارد با این که شفا دهنده فقط خدا باشد. این ها همه سلسله علت و معلول را بیان می کنند. یعنی از یک علت غیر مستقل شروع می­شود تا به علت العلل و مسبب الاسباب،  يعنى ذات پاك خدا برسد؛ كه هر سببى در تأثيرش، مديون اوست.

موجودی که خود غروب و طلوع می کند، محکوم این قوانین است، پس چگونه مى تواند حاکم بر آنها و مالک آنها بوده باشد؟ همچنین موجود داراى حرکت، قطعا حادث است و چیزى که در معرض حوادث و حرکت است نمى تواند یک وجود ازلى و ابدى باشد.

امام صادق(ع) در برابر مرد زنديق و بى ايمانى كه از محضرش درباره وحدانيّت پروردگارش سؤال كرد؛ فرمود: «هنگامى كه آفرينش را منظّم مشاهده مى كنيم؛ و افلاك را در جريان، و آمد و شد شب و روز و خورشيد و ماه را طبق برنامه منظّم مى بينيم، اين درستى فرمان، و تدبير، و انسجام امور، دليل بر اين است كه مدبّر و پروردگار فقط يكى است».

آغازین آیه سوره حمد، هرگونه حمد و ستایش را شایسته خداوند می داند. در این آیه، واژه الحمد با الف و لام جنس، و کلمه العالمین، به صورت جمع و با الف و لام، ذکر شده که دلالت بر هرگونه حمد و ستایش موجودات هستی، برای خداوند دارد. زیرا او پروردگار، مدیر و مدبّر، خالق و مالک واقعی همه موجودات است. اکتشافات عصر حاضر نشان می دهد ده میلیون میلیارد سلول بدن انسان هر کدام حمد و سپاسی لازم دارند، زیرا نعمتی از سوی پرورگار محسوب می شوند.

از مجموع آيات بسیار گسترده قرآن، می توان به اين حقيقت دست یافت كه این آیات، خداوند را به عنوان یگانه خالق، مالک، ربّ و حاکم همه هستى، اعم از آسمان و زمين و عرش و كرسى و انسان، معرّفى مى كند؛ و به توحید در خالقیت، توحید در مالکیت، توحید در ربوبیت و توحید در عبادت تصریح می کند و با بیانی روشن مى گويد: كه غير از او هيچ ربّ و پروردگارى در جهان هستى نيست. به عنوان مثال: خداوند در آيه 164 سوره انعام خطاب به پيامبر(ص) مى فرمايد: «قُلْ أَغَيْرَ اللهِ أَبْغِي رَبّاً وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْء».
 

با مطالعه تاریخ ادیان گذشته می بینیم منحرفان از خط توحید، رب النوع هایی برای این جهان قائل بودند و گمان می کردند که هر یک از انواع موجودات نیاز به رب النوع مستقفلی دارد که نوع آن را تربیت و رهبری کند، گویا برای تربیت این انواع، خدا را کافی نمی دانستند. پرستش بتها و ارباب قرار دادن أحبار و رهبان در یهود هم از همین تفکر نشأت گرفته و قرآن شدیدا آنرا نکوهش کرده است.

طبق آیات 78-82 سوره شعراء، نخستین مرحله ربوبیت، مرحله آفرینش و هدایت است اعم از هدایت تکوینی و تشریعی، و چون فعل یهْدِینِ  به صورت مضارع آمده دلیل روشنى بر استمرار هدایت می باشد. پس از آن مرحله نعمت هاى مادى است ـ اعم از ایجاد شرائط و دفع موانع ـ و سرانجام مرحله زندگى جاودانى در سراى دیگر است که در آنجا نیز ربوبیتش در لباس بخشش مواهب و آمرزش گناهان جلوه گر مى شود.