آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

توحید در آفرینندگى، مورد اتفاق میان بیشتر مشرکان بود و اختلاف آنان با موحدّان در توحید ربوبى بود؛ توحید ربوبى یعنی تدبیر عالم هستى در مورد انسان و جهان فقط به دست خداوند است؛ چراکه تدبیر چیزی جز همان آفرینش نیست. برخی آیات مثل آیه 2 سوره رعد این مسأله را تأیید می کند.

توحید در آفرینندگى، مورد اتفاق میان بیشتر مشرکان بود و اختلاف آنان با موحدّان در توحید ربوبى بود. مشرکان زمان حضرت ابراهیم(علیه السلام) به یگانگى خالق هستى عقیده داشتند، جز اینکه به خطا معتقد بودند ستاره ها ارباب و سر رشته داران این عالمند. آنگونه که از قرآن کریم بر مى آید، مناظره حضرت ابراهیم(علیه السلام) با آنان نیز بر همین موضوع، یعنى ربوبیت اجرام آسمانى (ماه و خورشید و ستارگان) متمرکز بود.(1)
در زمان حضرت یوسف(علیه السلام) نیز که پس از دوران ابراهیم خلیل(علیه السلام) مى زیست چنین بود، شرک آنان در مسأله ربوبیت بود. آنان مى پنداشتند خداوند پس از آفریدن هستى، کار تدبیر و اداره جهان را به دیگران واگذاشته است. از این رو حضرت یوسف(علیه السلام) در هدایت آن بر موضوع توحید در ربوبیت تأکید داشت که گفت:
(أَ أَرْبابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَیْرٌ أَمِ اللهُ الْواحِدُ الْقَهّارُ).(2)
«آیا پروردگارهاى پراکنده بهتر است، یا خداى یکتاى غالب و قدرتمند؟»
دلیل توحید ربوبى این است که تدبیر عالم هستى در مورد انسان و جهان، جدا از مسأله آفرینش نیست و تدبیر، چیزى جز همان آفرینش نیست. وقتى آفریدگار هستى و انسان یکى است، پس مدبّر آن ها هم یکى خواهد بود، چرا که پیوند کامل میان تدبیر و آفرینش جهان روشن است، به همین جهت، خداوند وقتى خود را به عنوان آفریدگار همه چیز توصیف مى کند، در همان وقت، خود را مدبّر آنها هم مى داند و مى فرماید :
(اللهُ الَّذِی رَفَعَ السَّماواتِ بِغَیْرِ عَمَد تَرَوْنَها ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی لاَِجَل مُسَمًّى یُدَبِّرُ اْلأَمْرَ یُفَصِّلُ الاْیاتِ لَعَلَّکُمْ بِلِقاءِ رَبِّکُمْ تُوقِنُونَ)(3)
«خداوند همان کسى است که آسمان ها را بدون ستون هایى که ببینید، بر افراشت، سپس بر عرش استیلا یافت و خورشید و ماه را مسخّر ساخت، که هر کدام تا زمان معیّنى حرکت دارند. کار را او تدبیر مى کند، آیات را براى شما تشریح مى کند، باشد که به لقاى پروردگارتان یقین کنید.»(4)