فصل چهاردهم
سوره ضحى
وَ الضُّحى
وَ اللَّیْلِ إِذا سَجى
ما وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَ ما قَلى
وَ لَلاْخِرَةُ خَیْرٌ لَکَ مِنَ الاُْولى
وَ لَسَوْفَ یُعْطیکَ رَبُّکَ فَتَرْضى
قسم به روز (هنگامى که آفتاب بر آید).
و به شب هنگامى که آرام گیرد.
که خداوند تو را وانگذاشته و مورد خشم قرار نداده!
و مسلماً آخرت براى تو از دنیا بهتر است.
و به زودى پروردگارت آن قدر به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوى!
درباره شأن نزول این سوره، روایات زیادى نقل شده که از همه روشن تر روایت زیر است:
«ابن عباس» مى گوید: پانزده روز گذشت، و وحى بر پیامبر(صلى الله علیه وآله) نازل نشد، مشرکان گفتند: پروردگار محمّد، او را رها کرده، و دشمن داشته، اگر راست مى گوید که مأموریت او از سوى خدا است، باید وحى به طور مرتب بر او نازل شود، در اینجا سوره فوق نازل گشت (و به سخنان آنها پاسخ گفت).
قابل توجه این که: طبق حدیثى، وقتى این سوره نازل شد، پیامبر(صلى الله علیه وآله) به «جبرئیل» فرمود: دیر کردى، سخت به تو مشتاق بودم.
«جبرئیل» گفت: وَ أَنَا کُنْتُ أَشَدُّ اِلَیْکَ شَوْقاً: «من به تو مشتاق تر بودم، ولى من بنده اى مأمورم، و جز به فرمان پروردگار، نازل نمى شوم»!
در حدیث دیگرى آمده است: جماعتى از یهود خدمت رسول اللّه(صلى الله علیه وآله)رسیدند، و از داستان «ذى القرنین» و «اصحاب کهف» و آفرینش «روح» سؤال کردند،
پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: فردا به شما خبر خواهم داد، و ان شاء اللّه نگفت، و همین سبب شد که وحى الهى ایامى از او قطع شود و زبان دشمنان به شماتت باز گشت، از این جهت، پیامبر(صلى الله علیه وآله) غمگین شد، این سوره نازل شد تا مایه تسلّى خاطر پیامبر(صلى الله علیه وآله)گردد (ولى این شأن نزول بعید به نظر مى رسد; چرا که تماس یهود با پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)و این گونه سؤالات، معمولاً در «مدینه» بود، نه در «مکّه»).
در بعضى از روایات نیز آمده است: جمعى از مسلمانان عرض کردند: اى رسول خدا! چرا وحى بر شما نازل نمى شود؟ فرمود: وَ کَیْفَ یَنْزِلُ عَلَىَّ الْوَحْىُ وَ أَنْتُمْ لا تُنَقُّونَ بَراجِمَکُمْ وَ لا تَقْلِمُونَ أَظْفارَکُمْ:
«چگونه وحى بر من نازل شود، در حالى که شما مفاصل انگشتان خود را پاکیزه نمى کنید، و ناخن هاى خود را نمى گیرید»!؟
در این که: مدت انقطاع وحى چقدر بود؟ روایات، مختلف است: دوازده روز، پانزده، نوزده، بیست و پنج، و حتى بعضى چهل روز نقل کرده اند.
و در روایتى نیز، فقط دو سه شبانه روز.
* * *
