وَ یَقُولُ الاِْنْسانُ أَ إِذا ما مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَیّاً

أَ وَ لا یَذْکُرُ الاِْنْسانُ أَنّا خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَمْ یَکُ شَیْئاً

فَوَ رَبِّکَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَ الشَّیاطِینَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِیّاً

و انسان مى گوید: «آیا پس از مردن، زنده (از قبر) بیرون خواهم آمد»؟!

آیا انسان به خاطر نمى آورد که ما پیش از این او را آفریدیم در حالى که چیزى نبود؟!

سوگند به پروردگارت که همه آنها را همراه با شیاطین در قیامت جمع مى کنیم; سپس همه را ـ در حالى که به زانو در آمده اند ـ گرداگرد جهنم حاضر مى سازیم.

آیات نخست، ـ طبق گفته جمعى از مفسران ـ در مورد «اُبَىّ بن خلف» یا «ولید بن مغیره» نازل شده که قطعه استخوان پوسیده اى را در دست گرفته بودند، آن را با دست خود نرم مى کردند و در برابر باد مى پاشیدند، تا هر ذره اى از آن به گوشه اى پراکنده گردد، و مى گفتند، محمّد را بنگرید که گمان مى کند: خداوند ما را بعد از مردن و پوسیده شدن استخوان هایمان مثل این استخوان، بار دیگر زنده مى کند، چنین چیزى ابداً ممکن نیست!

این آیات نازل شد، و پاسخ دندان شکنى به آنها گفت، پاسخى که براى همه انسان ها در همه قرون و اعصار، مفید و آموزنده است.(1)

* * *

1. «مجمع البیان»، ذیل آیات مورد بحث; «زاد المسیر»، ج 5، ص175 ; «اسباب نزول الآیات» واحدى نیشابورى، ص204.