سوره نجم
أَ فَرَأَیْتَ الَّذِی تَوَلّى
وَ أَعْطى قَلِیلاً وَ أَکْدى
أَ عِنْدَهُ عِلْمُ الْغَیْبِ فَهُوَ یَرى
أَمْ لَمْ یُنَبَّأْ بِما فِی صُحُفِ مُوسى
وَ إِبْراهِیمَ الَّذِی وَفّى
أَلاّ تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى
وَ أَنْ لَیْسَ لِلاِْنْسانِ إِلاّ ما سَعى
وَ أَنَّ سَعْیَهُ سَوْفَ یُرى
ثُمَّ یُجْزاهُ الْجَزاءَ الاَْوْفى
آیا دیدى آن کس را که (از اسلام ـ یا انفاق) روى گردان شد؟!
و کمى عطا کرد و از بیشتر امساک نمود!
آیا نزد او علم غیب است و مى بیند (که دیگران مى توانند گناهان او را بر دوش گیرند)؟!
یا از آنچه در کتب موسى نازل گردیده با خبر نشده است؟!
و (در کتب) ابراهیم، همان کسى که وظیفه خود را به طور کامل ادا کرد.
که هیچ کس بار گناه دیگرى را بر دوش نمى گیرد.
و این که براى انسان بهره اى جز سعى و کوشش او نیست.
و این که تلاش او به زودى دیده مى شود.
سپس به او جزاى کافى داده خواهد شد.
غالب مفسران براى آیات فوق شأن نزولى نقل کرده اند، ولى این شأن نزول ها هماهنگ نیست، آنچه بیشتر در میان آنها معروف است دو شأن نزول زیر است:
1 ـ این آیات ناظر به ماجراى «عثمان» است، او اموال فراوانى داشت و از اموال خود انفاق مى کرد، یکى از بستگان او به نام «عبداللّه بن سعد» گفت: اگر به این وضع ادامه دهى چیزى براى تو باقى نمى ماند، «عثمان» گفت: من گناهانى دارم که مى خواهم به این وسیله رضا و عفو الهى را جلب کنم، «عبداللّه» گفت: اگر شترِ سواریت را با جهازش به من دهى، من تمام گناهانت را به گردن مى گیرم! «عثمان» چنین کرد، و بر این قرارداد گواه گرفت، و بعد از آن از انفاق خوددارى کرد (آیات فوق نازل شد و این کار را شدیداً نکوهش کرد، و این حقیقت را روشن ساخت که هیچ کس نمى تواند بار گناه دیگرى را بر دوش گیرد، و نتیجه سعى و تلاش هر کس به خود او مى رسد).
2 ـ آیه درباره «ولید بن مغیره» است، او به سوى پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمد و به اسلام نزدیک شد، بعضى از مشرکان او را سرزنش کرده، گفتند: آئین بزرگان ما را رها کردى، آنها را گمراه شمردى، و گمان کردى آنها در آتش دوزخند!
او گفت: راستى من از عذاب خدا مى ترسم!، شخص سرزنش کننده گفت: اگر چیزى از اموالت را به من دهى و به سوى شرک بازگردى، من عذاب تو را بر گردن مى گیرم! «ولید بن مغیره» این کار را کرد، ولى مالى را که بنا بود بپردازد، جز قسمت کمى از آن را نپرداخت! آیه فوق نازل شد و «ولید» را بر روى گرداندن از ایمان نکوهش کرد.
* * *
