مطابق جهان بینی الهی، آفرینش بر اساس حکمت و غایت است. اما اشاعره معتقدند: غایتمندی افعال الهی، احتیاج خداوند به آن هدف را به دنبال دارد. اما در پاسخ به آنان گفته شده: وجود هدف در فعل خداوند، در جهت تکامل مخلوق است. از این رو تفتازانی می گوید: «تعلیل برخی از افعال به ویژه احکام شرعی به مصالح مطلبی است آشکار،...، چنان که خداوند می فرماید: «جن و انس را نیافریدم، مگر آن که عبادتم کنند(به من نزدیک شوند)». در واقع غایتمندی افعال الهی از مسائل تعبدی نیست تا به نصوص دینی بسنده شود، بلکه مسأله عقلی است.

جهان بينى الهى در آفرينش انسان نيازمند حركت تكاملى است و با مرگ، چيزي تمام نمي شود. قبول هدف براى آفرينش بدون پذيرش معاد ممكن نيست و بازگشت همه انسان ها به سوى خدا با دلائل عقلى قابل اثبات است؛ زيرا كاروان جامعه بشرى از نقطه تاريك عدم، به سوى نور مطلق حركت مي كند و اين حركت تحت فرمان خداست. نقطه اعلاى هر حركت تكاملى، ذات مقدّس واجب الوجود است و لذا حركات همه به سوى اوست و تا انسان به جوار قرب او نرسد آرام نخواهد شد. بنابراين وجود حركت و هدف، دليل زنده اى است بر مسأله حيات بعد از مرگ است.

این دو کاملا به هم پیوسته اند و آنها كه «جهان بينى» را از «ايدئولوژى» و «هست ها» را از «بايدها» جدا مى سازند از يك نكته مهم غفلت كرده اند؛ و آن اين كه فرمان ها و «بايدها» هنگامى حكيمانه است كه رابطه اى با «هست ها» داشته باشد. اين كه مى گوئيم احكام الهى از مصالح و مفاسد سرچشمه مى گيرد، درست اشاره به همين رابطه است؛ و اين كه مى گوئيم «كُلَّما حَكَمَ بِهِ الْعَقْلُ حَكَمَ بِهِ الشَّرْعُ»؛ نيز اشاره به وجود رابطه تنگاتنگ ميان واقعيّتها و احكام (بايدها و نبايدها) مى باشد.
 

آرامش روحى ما پيش از آنكه به ظواهر جسمى ما ارتباط داشته باشد به طرز تفكر و چگونگى ايدئولوژى و برداشت ما از جهانى كه در آن زندگى مى كنيم، مربوط است؛ این که عقیده داشته باشیم هستى ما از دو طرف به «عدم» و «خاموشى مطلق» پيوسته است و پس از مرگ همه وجود ما، محو و نابود مى گردد و یا اینکه جهان را آفريده عقل كلى بدانیم که آن را با هدف مشخصى ايجاد كرده و همواره در مسير همان هدف رهبرى مى كند.