درباره اينكه چرا انسان يك موجود اجتماعى است و تمايل به زندگى دسته جمعى دارد؟ سه نظر وجود دارد: 1. اين تمايل جزء سرشت و فطرت انسان است. 2. اين تمايل به خاطر «غريزه استخدام» است و انسان بر اثر داشتن اين غريزه، هميشه سعى مى كند از موجودات ديگر به نفع خود بهره بردارى كند. 3. اين تمايل نتيجه ميل به تكامل به همراه يك استدلال روشن عقلى است. انسان، مي بيند اگر تنها زندگى كند و تنها به جنگ مشكلات برود، احتمال موفّقيّت او بسيار كم و به فرض موفّقيّت، بهره او كمتر است. لذا به سراغ زندگي گروهى مي رود.

تاریخ نشان می دهد كه موانع رشد و تكامل انسان جز با قدرت و شدت عمل از سر راه برداشته نمى شود و تعاليم اخلاقى و اصول تربيتى هر چند تاثيرهاى ژرف و گسترده داشته است، ليكن فقط در افراد نجيب موثر بوده است و در طبقه سلطه طلب و استثمارگر كه منابع اقتصادى سياسى و نظامى جوامع را در دست داشته و دارند، يا هيچ تاثيرى نداشته و يا تاثير آن تحول آفرين و دگرگون ساز نبوده است، لذا براى تربيت و هدايت آنان بايد از اهرم قدرت به عنوان يك ضرورت براى دستيابى به هدف هاى انسانى بهره گرفت.

«شهوت» در مفهوم عام به هرگونه خواهش نفس و ميل به لذّات مادى اطلاق مى شود و در مفهوم خاص به «شهوت جنسى» گفته مي شود. در مقابل، «عفت» قرار دارد كه در مفهوم عام، به خويشتن دارى در برابر هر گونه تمايل افراطى نفسانى گفته مي شود و در مفهوم خاص، خويشتن دارى در برابر تمايلات بى بند و بار جنسى است.

مى دانيم خالق اين جهان حكيم است و آفرينش او حكمتى داشته، هر چند ما از آن بي خبر باشيم. او چشمه اى است فياض و مبدئى است نعمت آفرين كه موجودات را در كنف حمايت خود مى گيرد و پرورش داده، از نقص به كمال مى برد و اين است هدف واقعى عبوديت و بندگى ما. فلسفه عبادات و نيايش هاى ما همگى كلاس هاى تربيت براى تكامل ما است. پس هدف آفرينش ما پيشرفت و تكامل هستى ما است.

بشر به مانند طفلى است كه در ابتداى زندگى خود محتاج طى مدارج علمى و عملی است تا بتواند به رشد و تكامل نهايى خود برسد و قبل از این، امکان اجراى حكومت عدل جهانى وجود ندارد.

جهان بر اساس نظم علت و معلول و اسباب و مسبّبات براى هدايت و رشد و تكامل انسان ها آفريده شده است و نيازمندى هاى طبيعى بشر با عوامل و اسباب عادى برآورده مى گردد و فيوضات معنوى خداوند همچون هدايت، مغفرت و آمرزش نيز بر اساس نظامى خاص بر انسانها نازل مى شود و اراده حكيمانه خداوند بر اين تعلق گرفته كه امور از طريق اسباب خاص و علل معين به انسانها برسد. ضمن اینکه با توسل به اهل بیت(ع) مردم به جهت دريافت فيوضات الهى به واسطه آنان نه تنها به مقام شامخ آنها يقين حاصل مى كنند؛ بلكه از دستورات آنها كه همان دستورات خداوند است پیروی مى کنند.

يكى از مباحث مهم، مشروعيّت و چگونگى تأديب كودكان و نوجوانان در حوزه تعليم و تربيت است. آنچه كه نقش بسزايى در ساختار شخصيّتى آنان در آينده دارد، بلكه مى تواند عامل رشد، تعالى و تكامل آنان، يا سبب سقوط و انحطاط و تنزلّ شان گردد. محورهای چهار گانه بحث عبارتند از: 1- مشروعيّت تأديب كودكان و نوجوانان. 2- مقدار و چگونگى تأديب. 3- مجرى تأديب كودكان و نوجوانان. 4- چه کسی ضامن نقص عضو یا جراحات عارض شده در تادیب کودک است؟

قرآن در ميان مسائل عقيدتى، بعد از توحيد به هيچ مسأله اى به اندازه مسأله «معاد» نپرداخته است؛ چرا كه حدود 1200 آيه اي كه درباره معاد آمده قريب به يك سوّم آيات قرآن را شامل شده است و تقريباً در تمام صفحات قرآن بدون استثنا، ذكرى از معاد به ميان آمده است. در جاى جاى قرآن بعد از موضوع ايمان به خدا، ايمان به جهان ديگر آمده و تقريباً در 30 آيه اين دو موضوع را قرين هم قرار داده است. كوتاه سخن اين كه ايمان به معاد به اضافه ايمان به مبدأ عالم هستى خط فاصل فرهنگ خداپرستان و ماديين محسوب مى شود.

از ويژگى هاى زندگى دنيا، وجود اختلاف آراء و افكار است؛ بدون شك هر انسانى از وجود اين اختلافات در اين جهان رنج مى برد و همه آرزو مى كنند اين اختلافات روزى برچيده شود. مسلماً خدايى كه انسان را براى تكامل و هدايت آفريده به مقتضاى مقام ربوبيّتش انسان ها را از نيل به چنين خواسته اى محروم نخواهد كرد و چون اين هدف در دنيا انجام نمى گيرد و شواهد موجود نيز بر اين معنا گواهى مى دهد، حتماً جاى رفع اختلافات و رسيدن به وحدت، سراى ديگرى است. به اين ترتيب يكى از اهداف معاد، نفى اختلافات و بازگشت به وحدت است.

با مراجعه به تاریخ انبیای بزرگ و علل انحراف اقوام پیشین نتيجه مي گيريم که تعصب نقش اصلی را در انحراف آنها داشته است. اشارات روشن قرآن کریم به گونه ای است که نشان می دهد یک برنامه عام برای همه اقوام زشتکار پیشین بوده است. نقطه مقابل تعصّب، تسليم بودن در برابر حق است كه از فضايل مهمّ اخلاقى محسوب مى ‏شود، يعنى انسان حق را نزد هركس ببيند، در برابر آن تسليم مي شود. اين فضيلت اخلاقى سبب پيشرفت در علم و دانش و پرهيز از گمراهى‏ ها و گام نهادن در صراط مستقيم است.