کلمه «امام» و جمع آن «ائمّه» درست 12 بار در قرآن آمده است. واژه امام در قرآن به معنى لوح محفوظ، راه و جاده و همچنین كتاب تورات اطلاق شده است. گاه به معنای پيشوايان صالح و الهى و گاه پيشوايان كفر و ضلالت هم استعمال شده است و در يك مورد هم بر مفهوم جامعى كه امامان هدايت و ضلالت را شامل مى شود اطلاق گردیده است.

«امام» بر وزن «كتاب» به هر چيز كه انسان به آن توجه كند و مقصود او واقع شود گفته مى شود. گاه گفته مى شود: امام جمعه، امام جماعت، امام هدايت و گاه گفته مى شود امام ظلالت. «مقاييس اللغة» آن را به معنى اصل و مرجع و جماعت و دين دانسته، و امام را به كسى اطلاق کرده که به او اقتدا شود و در كارها پيشوا باشد. در «لسان العرب» امام به معنای پيشوا، معلم، ريسمانى كه بناها به هنگام بناى ساختمان از آن براى نظم كار استفاده مى كنند، و جاده و قسمت پيش رو و مانند آن گفته شده است.

پیامبر(ص) که یک آیین جاوید را براى بشریت طراحى و رهبری کرد مسلّما براى حفظ آیین خود از خطرها و آفت هایى که در آینده آن را تهدید مى کرد، همچنین براى هدایت امّتش و اداره آنان و شکل حکومت پس از خودش فکر و برنامه اى داشته و آن را بیان کرده است. و پذیرفتنی نیست پیامبری که برای بیان کوچک ترین امور مورد نیاز سعادت بشر کوتاهی نکرد در این امر مهم ساکت باشد.

در زمان رحلت پیامبر(ص) سه خطر مهم موجودیت اسلام را تهدید مى کرد؛ امپراتورى روم، امپراتورى ایران و منافقین داخلى. با وجود این مثلث خطرناک، آیا معقول است که پیامبر اکرم(ص) امت اسلامى و دین اسلام را که از هر سو در محاصره خطرها بودند و دشمنان از هر طرف در کمین نشسته بودند، بدون یک رهبر معین به حال خود رها کند؟ در حالی که می دانست نداشتن رهبر واحد، به هرج و مرج و نزاع قبیله اى خواهد انجامید و دشمنان از این نزاع و اختلاف و کشمکش سود خواهند برد.

امام، پیشوایى است که حاکم بر جامعه است و در سایه شریعت آسمانى دست امت را گرفته و به سوى کمال در زندگى دنیوى و اخروى و فردى و اجتماعى پیش مى برد و شریعت را در جامعه پیاده می کند چه شریعتی که بر خود او نازل شده که در این صورت نبی و رسول هم خواهد بود مثل ابراهیم(ع) و پیامبر اسلام(ص)، و چه بر دیگری نازل شده باشد مثل امامت علی و اولادش(ع).

طبق روایات شیعه و اهل سنت، مصلح جهانی مردی از اهل بیت و از فرزندان علی(ع) و فاطمه(س) می باشد و نهمین فرزند حسین(ع)، پسرامام عسکری(ع) می باشد؛ او دوازدهمین پیشوا از اهل بیت می باشد  که در سال 255 هـ به دنیا آمده  و خداوند عمر طولانی به او می دهد تا بعد از غیبتش اسلام را جهانگیر کند وعالم را پر از عدل و داد نماید.

ابوعبدالله، عبیدالله بن محمّد بن محمّد بن حمدان، ابن بطّه عکبرى بَطّى، پیشوا و فاضل و به حدیث و فقه، دانا بود. وى احادیث بسیارى نقل کرده و در شمار فقهاى حنابله بوده و کتابهاى نیکو و مفیدى نگاشته است. حکایت مى کنند: همه ایّام سال را روزه بود و بسیار به معروف، امر مى کرد و هر گاه که خبر امر ناروایى به او مى رسید، دگرگون مى شد. وى در سال 304 هـ به دنیا آمد و در سال 387 هـ در گذشت.

امامت، در لسان روایات داراي معناى جامع و کاملى است. به حسب روایات؛ 1- هر کس بميرد و پيشواى زمان خود را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است.2- امر امامت به دست خدا است و هر کجا که بخواهد قرار مى دهد. 3-همانا امامت، قدر و شأن و مکانش رفيع تر از آن است که مردم با عقل خود به آن برسند. 4- همانا امامت، ريشه مستحکم اسلام و شاخه بلند آن است. 5- امام، از گناهان پاک و از عيب ها برکنار است، به دانش مخصوص و به خويشتن دارى شناخته شده است، موجب نظام دين و عزّت مسلمين و باعث خشم منافقان و هلاکت کافران است... .

علماى اهل سنت ضمن اعتراف به فضائل بی شمار علی(ع)، گفته اند: براى هیچ یک از اصحاب رسول خدا(ص) از فضایل صحیح السند به مقدار آنچه براى على بن ابى طالب نقل شده، نرسیده است. فضایلش، در عظمت و روشنى به حدّى است که نمى توان متعرض آن شده و آنها را انکار کرد و هر کس على(ع) را پیشواى خود قرار دهد، رستگار شده، زیرا پیامبر(ص) فرمود: خداوندا، حقّ را بر محور وجود على بچرخان. صفاتى در وجود على(ع) گرد آمده که در دیگر خلفا نبوده و یارانى داشته همانند انصار پیامبر که از دوستى و دلبستگى به دنیا خود را تهى کرده و على را بیشتراز جان خویش دوست مى داشتند.

عبدالله بن عمر با على(ع) بیعت نکرد و از مسائل سیاسى و اجتماعى کناره گیرى نمود. امّا شیوه او در روزگار خلفاى اول و دوم چنین نبود، همچنان که پس از على(ع) نیز با معاویه، یزید و عبدالملک بیعت کرد. او شبانه با عبدالملک بیعت کرد تا یک شب هم بدون امام و پیشوا نمانَد!! او در اواخر عمر با تأسّف مى گفت: من بر هیچ چیز جزء یاری نکردن علی(ع) تأسّف نمى خورم.