پيامبر(ص) بعد از آمدن از طائف به مدينه، مردم را براى جنگ با روميان فرا خواندند. ايشان معمولا مقاصد جنگى را قبل از شروع جنگ بيان نمي كردند تا دشمن سوء استفاده نكند. اما در قضيه تبوك حضرت صراحتاً خبر از مبارزه با روميان دادند. جنگيدن در اين زمان كه فصل تابستان و گرما و وقت برداشت محصولات بود براي عده اي سخت بود. در اين هنگام آيات فوق نازل شد و اصحاب را اول با ملايمت و بعد با تهديد مخاطب قرار داد و آنها را به خاطر همراهي نكردن پيامبر(ص) مورد مذمت قرار داد.

مالک اشتر بهترين سرباز جنگ يَرموک بود او با شجاعت بسیار در حالی که قرآن می خواند، به پهلوان لشگر روميان حمله برد و او را کشت. رومیان  چون دیدند که بزرگ آنها کشته شد، گردنه عقاب را تخلیه کرده، فرار کردند.

در قرآن مجید مصداق روشن آگاهى پیامبر اسلام(ص) نسبت به بعضى از حوادث آینده آمده است که جزء اسرار غیب محسوب مى شود: وعده پیروزی رومیان در آینده نزدیک، وعده ورود مسلمانان به مسجد الحرام در نهایت آرامش، آگاهی پیامبر(ص) از افشای راز ایشان توسط یکی از همسرانشان، همچنین آگاهی از اخبار منافقین، آگاهی از بازگشت به زادگاهشان مکّه و آگاهی از کثرت و انتشار نسل خود در تمام جهان و... همه این ها نشان مى دهد که خداوند بخشى از علم غیب خود را در اختیار پیامبرش قرار داده است.

مطالب این سوره عبارتند از: 1- پیشگوئى از پیروزى رومیان بر ایرانیان در آینده. 2- گوشه اى از طرز فکر و چگونگى حالات افراد بى ایمان و تهدید آنها به عذاب و کیفر الهى در رستاخیز. 3- بیان بخشی از آیات عظمت خداوند در آسمان و زمین و وجود انسان. 4- سخن از توحید فطرى و بیان دلائل آفاقى و انفسى شناخت خدا. 5- تبیین حالات افراد گنهکار و ظهور فساد در زمین بر اثر گناهان آنها. 6- اشاره اى به مسأله مالکیت و حق ذى القربى و نکوهش از رباخوارى.

«روم شرقى» برای پیش دستی بر مسلمین، سپاهى چهل هزار نفره با اسلحه کافى و مجهز را در مرز حجاز متمرکز ساخت. وقتی خبر به پیامبر(ص) رسید، براى این که درس عبرتى به روم و سایر همسایگان بدهد، بى درنگ به «تبوک» رفت؛ لکن اثرى از سپاهیان«روم» ندید، گویا وقتی از حرکت سپاه اسلام، با آن شهامت و شجاعت که به گوش رومیان رسیده بود، با خبر شدند، صلاح در این دیدند که ارتش خویش را به درون کشور فرا خوانند. لذا پیامبر(ص) پس از مشورت با یاران، نظر آنان را درباره بازگشت به مدینه پذیرفت.

 حضرت رسول(ص) در زمان حیات خود تلاش کرد یک بار با اعزام جمعی به فرماندهی جعفر طیار و یک بار با به راه انداختن جنگ تبوک، تهدید امپراتوری روم را از سر حکومت نوبنیاد اسلامی دور کند و حتی در آخرین لحظات عمر شریف شان در صدد آماده کردن و تجهز سپاهی برای مقابله با رومیان بودند که این امر با رحلت ایشان ناتمام ماند. اما پس رحلت ایشان و در زمان خلافت ابوبکر، بالاخره پس از تشکیک ها و مشورتهای فراوان، امام علی(ع) به خلیفه پیشنهاد داد این کار ناتمام را به اتمام برساند و به او نوید پیروزی داد.

پیامبر مردم را آماده پیکار با رومیان می نمود. اما بعضى مسلمانان تردید و دودلى نشان مى دادند؛ زیرا مبارزه با امپراطورى روم کار ساده اى نبود، به علاوه فصل تابستان، و برداشت محصول غلات و میوه ها بود. آیات فوق نازل شد و اعلام خطر کرد.

در آن هنگام که پیامبر(ص) در «مکّه» بود، و مؤمنان در اقلیت قرار داشتند، مشرکان پیروزی «ایرانیان» مشرک بر «رومیان» اهل کتاب را به فال نیک گرفتند، و دلیل بر حقانیت شرک خود دانستند! آیات 1 تا 5 سوره روم نازل شد و قاطعانه گفت: چیزى نمى گذرد که آنها از «رومیان» شکست خواهند خورد. این پیشگوئى قاطع، از یکسو نشانه اعجاز قرآن بود و از سوى دیگر نقطه مقابل تفأّل مشرکان بود، و مسلمانان را دلگرم ساخت.