«مراء» در لغت به معنی دوشیدن شیر از پستان گاو و گوسفند است و در اصطلاح به هر بحثی که از آن بخواهند نتیجه بگیرند اطلاق می شود. «مراء» بر سه قسم است: 1. ارائه دلائل محکم و متقن برای هدایت و راهنمایی فرد به حقیقت. این نوع مراء اشکالي ندارد و در برخی مواقع واجب نيز هست. 2. سخن حقّ مى گويد، اما نيّتش حقّ نيست؛ بلكه هدفش برترى جويى است. این نوع مراء، حرام است. 3. گاه هم سخن باطل است، و هم قصد برترى جويى است. حرمت اين نوع مراء از قسم دوم شديدتر است.

«انصاف در سخن» نقطه مقابل مراء و جدال می باشد، که به مفهوم حق جو و حق پذیر بودن در همه حال است. البته انصاف كه در روايات اسلامى مکرر ستوده شده به معنى يكسان نگريستن به منافع خويش و ديگران است، که يكى از شاخه هاى آن انصاف در سخن مى باشد. امام صادق(ع)، رعايت انصاف را در ردیف برترین اعمال دانسته است. همچنين آن حضرت، خانه های بهشتى را پاداش ترك مراء و انصاف قرار می دهد.

در روايات معصومين(ع) «مراء» نکوهش شده است؛ پيامبر(ص) در این رابطه می فرمایند: «هيچ بنده اى به کمال ايمان نمى رسد مگر اينكه مراء را ترك گويد هر چند حق با او باشد». آن حضرت در حدیث دیگری می فرمایند: «مؤمن مراء نمى كند، و من در قيامت از مراء كننده شفاعت نمى كنم». امام علي(ع) در این رابطه می فرمایند: «مراء سبب کينه و تفرقه بين برادران مى گردد». امام صادق(ع) می فرمایند: «مراء از اخلاق ابليس است و مراء كننده به موقعيت خود و ديگران جاهل، و از حقايق دين محروم مى باشد». روايات در این زمینه بسیار است.

«جدال» غیر احسن سبب مخفى شدن حق، افزايش تعصب، خشونت و مفاسد بى شمار ديگرى مى شود، از این رو معصومین(ع) به شدت از آن نهی می کنند؛ پيامبر(ص) می فرمايد: «هيچ گروهى بعد از هدايت یافتن، گمراه نشدند مگر کسانی كه گرفتار جدل شدند». امام صادق(ع) می فرمايد: «خصومت در دين سبب غفلت از ياد خدا، نفاق، عداوت و دروغ مى شود». امام رضا(ع) نیز می فرماید: «از خصومت و جدال كه سبب شك و ترديد مى شود، بپرهيزيد زيرا اعمال انسان را نابود مى كند و صاحبش را به هلاكت مى كشاند و اى بسا سخنى بگويد كه هرگز بخشوده نشود».

«مراء» و «جدال» در آیات و روایات نکوهش شده، زیرا بدترين حجاب را ميان انسان و درك حقايق ايجاد مى كند. بر اساس روایات، جدال موجب شك در دين و فساد يقين مى گردد و سرانجام به كفر مى انجامد. همچنین باعث دشمنى در ميان دوستان، فراموشى ياد خدا، كشيده شدن به گناهانی مانند کذب، تهمت، تحقیر مومن و ... می شود که منجر به هلاکت معنوی می گردد. از سویی، ستیزه جویی و جدال، ابهت انسان را مى شكند؛ زیرا اگر با افرادى نادان مجادله كند سبب هتك و توهين او مى شوند و اگر با دانشمندان ستيزه جوئى كند او را مغلوب مى سازند.

صفات رذيله با یکدیگر رابطه نزديكی دارند و غالبا علت و معلول يكديگر محسوب مى شوند. «مراء» و «جدال» نیز از این امر مستثنی نیست و از سایر صفات زشت، سرچشمه مى گيرد؛ صفاتی مانند: تکبر و غرور، خودنمايی و ریاکاری، جهل و نادانی نسبت به موقعيت خويش و دیگران، انتقام جويی، حسد، تعصب، دنیا پرستی و جاه طلبی و ... این موارد انسان را به بحث هاى دور از ادب و انسانيت مى كشاند و وادار به ایستادگی در برابر حق مى كند.

«مراء» به گفتگویی اطلاق می شود که محل تردید است. این واژه از «مَرَيْتُ النّاقَةَ» گرفته شده، زمانی که شتر را دوشيده اند، سپس به اميد یافتن باقی مانده شیر در پستان، دوباره آن را بدوشند. لکن با گذشت زمان، به هر نوع بحث و گفتگویی كه محل ترديد است، خواه مثبت و حق جويانه، و خواه لجاجت آميز و پرخاشگرانه، اطلاق گرديده است. «مراء» در قرآن، در هر دو معنای مثبت و منفی بکار رفته است.

«مراء» و «جدال» به دو بخش مثبت و منفی تقسيم می شود. نوع مثبت آن شامل بحث های منطقی، و نوع منفی شامل بحث های ستيزه جويانه است. قرآن در رابطه با جدال مثبت می فرمايد: «با روشى نيكوتر با آنها مجادله كن»، و در رابطه با جدال منفی می فرمايد: «آنها که با لجاجت محاجّه مى کنند در گمراهى هستند». در آداب مناظره، نیز اهل بیت(ع) فرموده اند: «مخاطب باید دارای عقل و علم باشد و مناظره كننده نیز بايد انسان آگاهى باشد، زیرا شكست بر اثر ضعف دانش، سبب تضییع آیین حق می شود».

«جدال غیر احسن»، ایمان و تقوای انسان را در معرض خطر قرار می دهد. لذا بر مبتلایان این رذیله لازم است براى نجات از خطرات ناشى از آن دست به كار شوند. سکوت، نخستين راهکار و عامل مسکّن است. بررسي آثار شوم اين رذيله و تلاش برای دوری از انگیزه های آن مانند تكبر و حسد و ...، از ديگر طرق درمان می باشد. دورى از همنشینی با افراد لجوج، نیز یکی ديگر راه های درمان است، امام علي(ع) می فرمايند: «همنشين آدم جاهل، بايد آماده جدال و مراء باشد». البته تصميم بر ترك جدال، پيش از همه اين امور لازم می باشد.

«جدال» به معني هر گونه مشاجره لفظى است در حالی که «مراء» به معنی گفتگو در موضوعی است كه در آن شك و ترديد وجود دارد. انگيزه های این گفتگو ممکن است حقيقت طلبی و یا لجاجت باشد. البته باید گفت اين دو عنوان تفاوت چنداني با يک ديگر ندارند، هر چند نکوهش بیشتری در رابطه با «مراء» وجود دارد.