تلاوت قرآن یک سری آداب باطني دارد؛ مثلا: كسي كه قرآن مي خواند، بايد خاضع باشد و قلب او رقيق گردد، و لباس حزن و ترس در درونش بپوشد و قاري در وعده ها و موعظه ها توقف كند و در مثالها و مواعظ آن تفكّر كند. به فرموده امام صادق(ع) قرآن با حُزن نازل شده پس بايستي آن را با حزن قرائت كرد و ...

خداوند درباره عظمت قرآن می گوید: «اگر نازل مى كرديم اين قرآن را بر كوهى، همانا آن را خاشع و شكافته مى ديدى از خوف و ترس خداوند». يعنى اگر كوه داراى عقل و شعور بود، چنين مى شد، پس بعضى از مردم مثل كفار كه اثرپذير نيستند قلب آنها از سنگ سخت تر است. و در روايات پیامبر(ص) آمده: «فضيلت قرآن بر ديگر كلامها مثل فضيلت خدا بر مخلوقات او است».

«فُضِیل» راهزن خطرناکى بود که مردم از او وحشت داشتند. یک شب به قصد وصال دختری از دیوار بالا می رفت که از خانه ای این صوت قرآن را شنید: «آیا وقت آن نرسیده است که دلهاى کسانى که ایمان آورده اند، در برابر ذکر خدا و آنچه از حق نازل شده است خاشع گردد؟». فضیل با شنیدن این آیه متحول شد و به آن لبیک گفت و از گناه دست برداشت و مجاور بیت الله الحرام شد. او در کتب رجال به عنوان یکى از راویان موثق، از امام صادق(ع) و از زهاد معروف، معرفى شده است. او در روز عاشورا در مکّه بدرود حیات گفت.

ابن معين گفته: پذيرفتن روايات سلمه ابرش ايرادى ندارد. ذهبى اشاره کرده: ابوداود و ترمذى به او اعتماد دارند و احاديثش را در کتاب خود آورده اند، او از نمازگزاران خاشع بوده و در سال 191 هـ.ق از دنيا رفته است.

از روايات به دست مى آيد كه یکی از امراض بزرگ قلب و بدن «خشوع منافقانه» است؛ یعنی فرد براى عوام فريبى، جوارح را خاشع مى كند؛ ولى قلب را نه. رسول گرامى(ص) در اين باره می فرماید: «بترسيد از خشوع منافقانه و آن اين است كه بدن و جسد، خاشع و قلب، غير خاشع باشد».

علامت انسان خاشع چهار چيز است: 1ـ در پنهان و آشكار مراقبت مى كند كه عملى برخلاف رضاى خداوند انجام ندهد. 2ـ هميشه در حال انجام کار نیک است. 3ـ درباره روز قيامت تفكر می کند. 4ـ با خداوند متعال مناجات می کند.

قران در ارتباط حال ظالمان هنگام مشاهده آتش می فرماید: «در آن روز آنها که بر آتش عرضه مى شوند، در حالى که از شدت مذلت خاشعند و زیر چشمى و مخفیانه به آن نگاه مى کنند». حالت وحشت و اضطراب بر وجودشان حاکم است و ذلت و تسلیم سر تا پاى آنها را فرا گرفته و دیگر، خبرى از آن همه گردن کشى و آزار مظلومان نیست، و زیر چشمى به آتش دوزخ مى نگرند! بعضى از مفسران گفته اند: آنان از شدت وحشت، قدرت بر گشودن چشم ندارند، یا چنان بى رمقند، که حال گشودن چشم را به طور کامل ندارند، از این رو با چشم نیم باز نگاه می کنند.

خداوند در بخشی از سوره أعلى دستوراتى را در زمینه تسبیح پروردگار، و اداى رسالت، به پیامبر(ص) مى دهد؛ و در بخش دیگر، از مؤمنان خاشع، و کافران شقى، و عوامل سعادت و شقاوت این دو گروه سخن به میان مى آورد و در پایان سوره، اعلام مى دارد: این مطالب تنها در قرآن مجید نیامده است، بلکه حقایقى است که در صحف پیشین نیز بر آن تأکید شده است.