آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

تلاوت قرآن یک سری آداب باطني دارد؛ مثلا: كسي كه قرآن مي خواند، بايد خاضع باشد و قلب او رقيق گردد، و لباس حزن و ترس در درونش بپوشد و قاري در وعده ها و موعظه ها توقف كند و در مثالها و مواعظ آن تفكّر كند. به فرموده امام صادق(ع) قرآن با حُزن نازل شده پس بايستي آن را با حزن قرائت كرد و ...

از قرآن كريم مى توان استفاده كرد كه مراعات ادب باطنى در خواندن یک كتاب نشانه ايمان به آن كتاب است؛ زيرا در مورد مؤمنين از اهل كتاب چنين گويد: «اَلَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ أُوْلَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ»(1)؛ (كسانى كه به آنها كتاب داديم [يعنى يهود و نصارى كه به آنها تورات و انجيل داديم] و حق خواندنش را به جاى آوردند آنها مؤمنين به آن كتابند) و بديهى است كه بدون ادب باطنى حق خواندن، اداء نخواهد شد.
در جاى ديگر مى فرمايد: «اَللهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَاباً مُّتَشَابِهاً مَّثَانِىَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ»(2)؛ (خداوند نازل كرد بهترين قول را به صورت كتابى كه اجزاى آن متشابهند، و هيچ گونه تناقضى بين آنها نيست، كتابى كه بعضى قصّه ها و اخبار و احكام و مواعظ آن مكرّر است و پوستها [و دل هاى] كسانى كه خوف از خدا دارند از اين كتاب مى لرزد).
امام صادق(عليه السلام) وقتى قرآن را به دست مى گرفتند قبل از خواندن آن دعاهائى مى خواندند از جمله مى فرمودند: «خدايا، نظر مرا در قرآن عبادت و قرائت و خواندن در آن را فكر، و فكر مرا در آن عبرت قرار ده و مرا از جمله كسانى قرار ده كه از مواعظ تو در قرآن مُتَّعظ و پندآموزم و از معاصى تو اجتناب كنم و در موقع خواندن آن بر گوشم مُهر مَزَن و بر چشمم پرده ميفكن و قرائت مرا قرائت و خواندن بدون تدبّر قرار مده؛ بلكه چنان قرارم ده كه در آيات و احكام آن تدبّر كنم و گيرنده شرايع دين تو باشم و نظر مرا در آن نظر غفلت و تلاوت مرا تلاوتى بيهوده قرار مده كه تو رئوف و رحيم هستى».(3)
از كلمات ديگر امام صادق(عليه السلام) اين است كه فرمود: «كسى كه قرآن را بخواند و خاضع براى خدا نشود و قلب او رقيق نگردد و لباس حزن و ترس در درونش نپوشد، پس عظمت خداوندى را سبك شمرده است.... پس نظر كن چگونه كتاب پروردگارت و منشور ولايتت را تلاوت مى كنى، و چگونه به اوامر و نواهى او جواب مى گوئى؟ و چگونه امتثال حدود او مى كنى... و نزد وعده ها [و احسانها] و وعيدها [و عذاب هاى وعده داده شده] توقف كن، و در مثالها و مواعظ او تفكّر كن «وَ اَحْذِر اَنْ تَقَعَ مِنْ اِقَامَتِكَ حُرُوفَهُ فِى اِضَاعَةِ حُدُودِهِ»؛ يعنى بترس از اينكه حروف قرآن را بپاى دارى و در حفظ و خواندن آن كوشا باشى، ولى حدود [و اوامر و نواهى] او را ضايع كنى [و به عبارت ساده تر، به الفاظ بپردازى و با الفاظ، معانى را ضايع كنى. و در خواندن و حفظ الفاظ تلاش مى نمائى، و در تعلّم مفاهيم تعلّل مي ورزى]».(4)
در روايتى ديگر امام صادق(عليه السلام) فرمودند: «اِنَّ القُرآنَ نَزَلَ بِالحُزنِ فَاقرَؤُوهُ بِالحُزنِ»(5)؛ (همانا قرآن با حُزن نازل شد پس آن را با حزن قرائت كنيد). در احاديث آمده كه: «حَفصْ گفت: نديدم احدى را كه در خوف از خدا و در اميدوارى به او محكمتر از موسى بن جعفر(عليهما السلام) باشد، او قرائتش با حزن و اندوه بود، و در هنگام خواندن، گويا انسانى را مخاطب قرار داده است».(6)،(7)