آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قران در ارتباط حال ظالمان هنگام مشاهده آتش می فرماید: «در آن روز آنها که بر آتش عرضه مى شوند، در حالى که از شدت مذلت خاشعند و زیر چشمى و مخفیانه به آن نگاه مى کنند». حالت وحشت و اضطراب بر وجودشان حاکم است و ذلت و تسلیم سر تا پاى آنها را فرا گرفته و دیگر، خبرى از آن همه گردن کشى و آزار مظلومان نیست، و زیر چشمى به آتش دوزخ مى نگرند! بعضى از مفسران گفته اند: آنان از شدت وحشت، قدرت بر گشودن چشم ندارند، یا چنان بى رمقند، که حال گشودن چشم را به طور کامل ندارند، از این رو با چشم نیم باز نگاه می کنند.

پاسخ این سؤال در آیه 45 سوره «شورى» آمده، مى فرماید: (در آن روز، آنها را مى بینى که بر آتش عرضه مى شوند، در حالى که از شدت مذلت خاشعند و زیر چشمى و مخفیانه به آن نگاه مى کنند)؛ «وَ تَراهُمْ یُعْرَضُونَ عَلَیْها خاشِعِینَ مِنَ الذُّلِّ یَنْظُرُونَ مِنْ طَرْف خَفِیّ».
حالت وحشت و اضطراب شدیدى بر تمام وجودشان حاکم است و ذلت و تسلیم سر تا پاى آنها را فرا گرفته و دیگر، خبرى از آن همه گردن کشى و ستیزه جوئى و طغیان و ظلم و استبداد و ایذاء و آزار مظلومان نیست، و زیر چشمى به آتش دوزخ مى نگرند!
این، ترسیمى است از حالت کسى که شدیداً از چیزى مى ترسد و نمى خواهد آن را با تمام چشمش ببیند، و در عین حال نمى تواند از آن غافل بماند، ناچار پیوسته مراقب آن است اما با گوشه چشم!
بعضى از مفسران گفته اند: «طَرْفِ خَفِىّ» در این جا، به معنى نگاه کردن آنها با چشم نیم باز است؛ چرا که از شدت وحشت، قدرت بر گشودن چشم ندارند، یا چنان وارفته و بى رمقند، که حتى حال گشودن چشم را به طور کامل ندارند!
هنگامى که حال انسان قبل از ورود در آتش، چنین باشد، چه بر او خواهد گذشت هنگامى که وارد دوزخ شود، و در میان عذاب دردناکش قرار گیرد؟! (1)