منشأ عواطف انسانی، ايمان به خدا و مبانى دينى است. سفارش اسلام به یتیمان و افراد بى سرپرست جامعه، علاوه بر تأمين نيازهاى جسمى و روحى يتيم، عاطفه كمك كنندگان به آنان را نيز پرورش مى دهد. بر این اساس پیامبر(ص) به شخصى كه از قساوت قلب خود شکوه داشت، می فرماید: «هر زمان دوست داشتى قلبت نرم شود به نيازمندان غذا بده، و دست نوازش بر سر يتيمان بكش». در واقع اكرام بر يتيم و كمك به نيازمند، نه تنها نيازهاى روحى و جسمى يتيم را برطرف مى كند، بلكه باعث پرورش عواطف و احساسات ما نيز مى شود.

قرآن براى برانگیختن عواطف مردم نسبت به یتیمان، با اشاره به حقیقتی می فرماید: با یتیمان مردم آن گونه رفتار کنید که دوست دارید در آینده با یتیمان شما رفتار شود. نیازهای کودک یتیم، منحصر به خوراک و پوشاک نیست، بلکه پاسخ گفتن به عواطف و احساسات قلبى او، در آینده وجودی او تأثیر فوق العاده ای دارد؛ زیرا طفل یتیم بسان دیگر انسان ها، باید از نظر عاطفى نیز تغذیه شود، و از نوازش هاى پدر و مادر بهره مند گردد.

شخصى برادر ثروتمندى داشت که از دنیا رفت. او به عنوان سرپرستى از یتیمان برادر، اموال او را به تصرف درآورد و هنگامى که برادرزاده به حد رشد رسید، از دادن حق او امتناع ورزید، موضوع را به خدمت پیامبر(ص) عرض کردند، آیه نازل گردید و مرد غاصب بر اثر شنیدن آن توبه کرد و اموال را به صاحبش بازگرداند.

مهمترین مباحث سوره نساء عبارتند از: دعوت به ایمان و قطع رابطه دوستانه با دشمنان؛ سرگذشت پیشینیان؛ حمایت از نیازمندانی مانند یتیمان؛ قانون ارث؛ قوانین مربوط به ازدواج؛ قوانین کلى براى حفظ اموال عمومى؛ کنترل محیط خانواده؛ حقوق متقابل افراد جامعه در برابر یکدیگر؛ معرفى دشمنان جامعه اسلامى؛ حکومت اسلامى و لزوم اطاعت از رهبر چنین حکومتى؛ تشویق مسلمانان به مبارزه با دشمنان شناخته شده؛ معرفى دشمنانى که احیاناً فعالیت هاى سری دارند؛ اهمیت هجرت و لزوم آن به هنگام روبرو شدن با یک جامعه فاسد.

سوره «الضحی» بعد از دو سوگند، به پیامبر(ص) بشارت یاری مى دهد و به او نوید مى دهد: خداوند آن قدر به او عطا مى کند، که خشنود شود؛ سپس گذشته پیامبر(ص) را در نظر او مجسم مى سازد، که خداوند چگونه او را همیشه در سخت ترین لحظات یاری کرده؛ لذا در پایان به مهربانی با یتیمان و مستمندان سفارش می کند.

خداوند در آیه 2 سوره نساء، درباره اموال یتیم می فرماید: اموال یتیمان را پس از رشد به آنها برگردانید و اموال مرغوب آنان را با اموال نامرغوب خود معاوضه و مخلوط نکنید، که نتیجه اش پایمال شدن حق یتیمان است. آیات مختلف قرآن، خیانت کنندگان در اموال یتیمان را با مجازات هاى شدید تهدید مى کند تا آن جا که مسلمانان سرپرست یتیمان، غذاى خود را از یتیمان جدا می کردند، که نشانه اهتمام اسلام و مسلمانان به دارایی یتیمان است.

آيه 34 سوره اسراء، تاکيد بر حفظ اموال يتيمان به بهترين طريق دارد. لذا تصرف در اموال يتيمان به منظور حفظ، اصلاح، تکثير و پيشگيرى از هدر رفتن اموال، خدمتى است آشکار به يتيمان، تا زمانى که به حدّ رشد فکرى و استحکام اقتصادى برسند. ملاحظات انسانى ايجاب مى کند يتيمان تحت حمايت خير خواهان باشند. لذا آيات قرآن با شدت تمام خائنين به اموال يتيمان را به مجازات هاى شديد تهديد مى کند.

«عَمرو بن جَمُوح» که پيرمردی بزرگ و ثروتمند بود، از پیامبر(ص) پرسيد: از چه چيز و به چه کسانى صدقه بدهم؟ آيه فوق نازل و پاسخش را گفت.