آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آيه 34 سوره اسراء، تاکيد بر حفظ اموال يتيمان به بهترين طريق دارد. لذا تصرف در اموال يتيمان به منظور حفظ، اصلاح، تکثير و پيشگيرى از هدر رفتن اموال، خدمتى است آشکار به يتيمان، تا زمانى که به حدّ رشد فکرى و استحکام اقتصادى برسند. ملاحظات انسانى ايجاب مى کند يتيمان تحت حمايت خير خواهان باشند. لذا آيات قرآن با شدت تمام خائنين به اموال يتيمان را به مجازات هاى شديد تهديد مى کند.

قرآن مجید در آیه 34 سوره «اسراء» به اهمیت حفظ مال یتیم پرداخته، مى گوید: (به اموال یتیمان نزدیک نشوید)؛ «وَ لاتَقْرَبُوا مالَ الْیَتِیمِ».
نه تنها اموال یتیمان را نخورید، بلکه حتى حریم آن را کاملاً محترم بشمارید.
ولى، از آنجا که ممکن است این دستور، دستاویزى گردد براى افراد ناآگاه که تنها به جنبه هاى منفى مى نگرند، و سبب شود که اموال یتیمان را بدون سرپرست بگذارند، و به دست حوادث بسپارند، لذا، بلافاصله استثناء روشنى براى این حکم ذکر کرده مى گوید: (مگر به طریقى که بهترین طرق است)؛ «إِلاّ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ».
طبق این تعبیر جامع و رسا، هر گونه تصرفى در اموال یتیمان که به منظور حفظ، اصلاح، تکثیر و اضافه بوده باشد، و جهات لازم براى پیشگیرى از هدر رفتن این اموال در نظر گرفته شود، مجاز است، بلکه، خدمتى است آشکار به یتیمان که قادر بر حفظ مصالح خویشتن نیستند.
البته این وضع تا زمانى ادامه دارد که به حدّ رشد فکرى و اقتصادى برسد آن گونه که قرآن در ادامه آیه مورد بحث از آن یاد مى کند: (تا زمانى که به حدّ قدرت برسد)؛ «حَتّى یَبْلُغَ أَشُدَّهُ».
«أَشَدَّ» از ماده «شدّ» (بر وزن جدّ) به معنى «گره محکم» است، سپس توسعه یافته و به هر گونه استحکام جسمانى و روحانى گفته شده است، و منظور از «أَشَدّ» در اینجا رسیدن به حدّ بلوغ است، ولى بلوغ جسمانى در اینجا کافى نیست، بلکه، باید بلوغ فکرى و اقتصادى نیز باشد، به گونه اى که یتیم بتواند اموال خود را حفظ و نگهدارى کند، و انتخاب این تعبیر، براى همین منظور است که البته باید از طریق آزمایش قطعى مشخص گردد.
بدون شک، در هر جامعه اى بر اثر حوادث گوناگون، ایتامى وجود دارند که ملاحظات انسانى و هر حساب دیگر ایجاب مى کند، این یتیمان در تمام جهات زیر پوشش حمایت خیر خواهان جامعه قرار گیرند.
بررسى آیات مختلف قرآن، نشان مى دهد: اسلام اهمیت فوق العاده اى براى این موضوع قائل شده و با شدت تمام خیانت کنندگان در اموال یتیمان را به مجازات هاى شدید تهدید مى کند و با عباراتى محکم و قاطع سرپرستان را به مراقبت کامل از اموال یتیمان دعوت مى نماید، که در آیات 152 سوره «انعام» و 2 سوره «نساء» آمده است.
لحن شدید این آیات، به قدرى در قلوب مسلمانان آن موقع مؤثر واقع شد، که حتى مى ترسیدند غذاى مشترکى براى خودشان و یتیمان درست کنند، به همین جهت غذاى آنها را از غذاى خود و فرزندان خویش جدا مى ساختند، و این امر موجب ناراحتى هر دو طرف مى شد لذا در آیه 220 سوره «بقره» به آنها دستور داده شد: اگر هدفشان از مخلوط ساختن اموال یا غذاى یتیمان با اموال یا غذاى خود، خیر خواهى و اصلاح بوده باشد مانعى ندارد. (1)، (2)