آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند در آیه 2 سوره نساء، درباره اموال یتیم می فرماید: اموال یتیمان را پس از رشد به آنها برگردانید و اموال مرغوب آنان را با اموال نامرغوب خود معاوضه و مخلوط نکنید، که نتیجه اش پایمال شدن حق یتیمان است. آیات مختلف قرآن، خیانت کنندگان در اموال یتیمان را با مجازات هاى شدید تهدید مى کند تا آن جا که مسلمانان سرپرست یتیمان، غذاى خود را از یتیمان جدا می کردند، که نشانه اهتمام اسلام و مسلمانان به دارایی یتیمان است.

در هر اجتماعى بر اثر حوادث گوناگون پدرانى از دنیا مى روند و فرزندان صغیرى از آنها باقى مى مانند، منتها در جوامع نا سالم که گرفتار جنگ هاى داخلى هستند ـ مانند جامعه عرب در زمان جاهلیت ـ تعداد این گونه کودکان یتیم بسیار زیادتر است، که باید از طرف حکومت اسلامى و فرد، فرد مسلمانان، تحت حمایت قرار گیرند.
در آیه 2 سوره «نساء» سه دستور مهم درباره اموال یتیمان داده شده است:
1 ـ نخست، طبق یک دستور مى فرماید: (اموال یتیمان را [به هنگامى که رشد پیدا کنند] به آنها بدهید)؛ «وَ آتُوا الْیَتامى أَمْوالَهُم».
یعنى تصرف شما در این اموال تنها به عنوان امین و ناظر و وکیل است نه به عنوان یک مالک.
2 ـ دستور بعد براى جلوگیرى از حیف و میل هائى است، که گاهى سرپرست هاى یتیمان به بهانه این که تبدیل کردن مال به نفع یتیم است.
یا تفاوتى با هم ندارد.
و یا اگر بماند ضایع مى شود، اموال خوب و زبده یتیمان را برمى داشتند و اموال بد و نامرغوب خود را به جاى آن مى گذاشتند، قرآن مى فرماید: (و هیچ گاه اموال پاکیزه آنها را با اموال ناپاک و پست خود عوض نکنید)؛ «وَ لا تَتَبَدَّلُوا الْخَبیثَ بِالطَّیِّب».
3 ـ (و اموال آنها را با اموال خود نخورید)؛ «وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَهُمْ إِلى أَمْوالِکُم». (1)
یعنى اموال یتیمان را با اموال خود مخلوط نکنید، به طورى که نتیجه اش تملک همه باشد، و یا این که اموال بد خود را با اموال خوب آنها مخلوط نسازید، که نتیجه اش پایمال شدن حق یتیمان باشد.
در پایان آیه، براى تأکید و اثبات اهمیت موضوع، مى فرماید: (این گونه تعدى و تجاوز به اموال یتیمان گناه بزرگى است)؛ «إِنَّهُ کانَ حُوباً کَبیرا».
«حُوبَة» در اصل به معنى احتیاج و نیازى است که انسان را به گناه مى کشاند، و از آنجا که تجاوزهاى سرپرستان به اموال یتیمان، غالباً بر اثر نیاز و یا به بهانه احتیاج صورت مى گیرد، در آیه فوق به جاى کلمه «اِثم» (گناه)، کلمه «حُوبْ» به کار رفته است، تا اشاره به این حقیقت بوده باشد.
بررسى آیات مختلف قرآن، نشان مى دهد: اسلام اهمیت فوق العاده اى براى این موضوع قائل شده و با شدت تمام خیانت کنندگان در اموال یتیمان را به مجازات هاى شدید تهدید مى کند و با عباراتى محکم و قاطع سرپرستان را به مراقبت کامل از اموال یتیمان دعوت مى نماید، که شرح آن در همین سوره در چند آیه بعد و در ذیل آیات 152 سوره «انعام» و 34 سوره «اسراء» آمده است.
لحن شدید این آیات، به قدرى در قلوب مسلمانان مؤثر واقع شد، که حتى مى ترسیدند غذاى مشترکى براى خودشان و یتیمان درست کنند، به همین جهت غذاى آنها را از غذاى خود و فرزندان خویش جدا مى ساختند، و این امر موجب ناراحتى هر دو طرف مى شد لذا در آیه 220 سوره «بقره» به آنها دستور داده شد: اگر هدفشان از مخلوط ساختن اموال یا غذاى یتیمان با اموال یا غذاى خود، خیر خواهى و اصلاح بوده باشد مانعى ندارد. (2)، (3)