بداء یکی از عقاید شیعه و از مسائلی است که اهل سنّت شیعه را بخاطر اعتقاد به آن مورد اتهام قرار می دهد. از طرف دیگر یهودیان عقیده دارند که دست خدا بعد از خلق جهان بسته است و موجب شبهاتی راجع به قدرت مطلق خدا در تغییر مقدرات شده اند.

ضمن اینکه اعتقاد به بداء آثار فراوانی دارد و طرح مسأله بداء زمینه اعتقاد به آن و جلب این آثار را فراهم می کند. از جمله این آثار اثبات قدرت مطلق خدا و مقید نبودن حوزه آن به مشیت ها و تقدیرهای پیشین است. همچنین با اعتقاد به بداء است که آدمی امید به آینده و انگیزه ای برای جبران گناهان خود و انجام کارهای نیک مثل صله رحم و صدقه دادن و... پیدا می کند. نیز باور به بداء، آثار بسیار سازنده و مفیدی برای درک بهتر مسائل مربوط به مهدویت و ظهور دارد.

با توجه به این دیدگاه ها، طرح مسأله بدا و تبیین صحیح آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

امام علي(ع) درباره وضعيت «آخر الزمان» مى فرمايد: «بايد منتظر گسيختگى پيوندها و روى كارآمدن بى كفايت ها باشيد، و اين، زمانى است كه ضربه شمشير بر مؤمن آسان تر است از يافتن يك درهم حلال، و اين زمانى است كه پاداشِ گيرنده از دهنده بيشتر است! اين امر زماني است كه مست مى شويد بى آنكه شراب خورده باشيد، سوگند مي خوريد بى آنكه مجبور باشيد، دروغ مى گوييد در حالى كه ناچار نيستند، و اين، هنگامى است كه بلاها شما را مى گزد آن گونه كه جهازِ نامناسب شتر، پشت او را مى آزارد، اين رنج چه طولانى است و اين اميدِ رهايى چه دور!».

طبق روايات شيعه، «قتل نفس زكيّه» از علائم ظهور حضرت مهدى(عج) است كه پس از آن، حضرت ظهور خواهند كرد؛ در روايت آمده: «بين قيام قائم(عج) و كشته شدن نفس زكيّه بيش از پانزده شب فاصله نيست». آری نفس زكيّه از طرف امام زمان(عج) مأمور تبليغ مي شود و بين ركن و مقام به شهادت مي رسد.

از علائم ظهور حضرت مهدى(عج)، وقوع جنگى در منطقه اى به نام «آرمگدّون» و به تعبير روايات «قرقيسيا» مى باشد. فرماندهی دشمنان اسلام در اين جنگ بر عهده سفيانى است كه با كمك مراكز جاسوسى يهود در ميان مردم تفرقه می اندازد و مردم را بر ضد شيعيان اهل بيت(ع) تحريك خواهد كرد و كشتار وسيعي اتفاق مي افتد و بعد از پناه بردن امام زمان(عج) به كعبه به همراه لشكرش در صدد مقابله با حضرت برمی آید و در منطقه اى به نام «بَيْدَاء» به زمين فرو خواهند رفت.

در رواياتِ مربوط به «علائم ظهور» آمده كه يكى از نشانه هاى ظهور، كسوف در اواسط ماه رمضان و خسوف در اول ماه و برخلاف عادت است. امام باقر(ع) فرمودند: «همانا براى مهدى ما دو نشانه است كه از زمان خلقت آسمان ها و زمين اين گونه نبوده است: يكى خسوف ماه در اول شب رمضان و ديگرى كسوف خورشيد در نيمه ماه رمضان». تحقق اين كسوف و خسوف يا به نحو اعجاز و خرق قانون طبيعت است يا به توسط جرمي است كه از زمين جدا مى شود يا به توسط جرمى است كه در فضا به طور ناگهاني پيدا مي شود و امروزه از آنها به اجرام سرگردان در هوا ياد مي شود.

در رواياتِ مربوط به ظهور، به «صيحه»؛ (صدای بلند و مهیب از آسمان) و «فزع»؛ (ترس و وحشتی در ماه رمضان) به عنوان علائم ظهور حضرت مهدى(عج) اشاره شده است و مقصود از آنها يا همان ندايى است كه از جبرئيل بلند مى شود و همه را به وحشت مى اندازد و يا عذاب دنيوى و جنگ هاى جهانى است كه توسط بشر و قبل از ظهور اتفاق مى افتد.

توقيت و تعيين وقت ظهور كه مورد نهي روايات قرار گرفته شامل نقل علائم و شرايط ظهور نيست؛ زيرا مقصود از توقيت آن است كه به طور دقيق وقت خاصى را براى ظهور معين كنيم كه روايات از اين كار نهى كرده است. علاوه بر اين، توقيت، ادعايي بدون دليل است و باعث مقابله دشمنان شده و روحيه اميد و حيات را در جامعه خاموش مي كند.

در پاسخ بايد گفت: اگر خبر غيبى از ناحيه معصوم همچون پيامبر(ص) يا امامان(ع) صورت گيرد، چون ایشان هرگز اشتباه و سهو و خطا ندارند، معلوم مى شود كه اراده حتمى الهى بر تحقق آن صورت گرفته است. در اين صورت، مقابله جبهه كفر هرگز تأثيرى براى جلوگيرى از تحقق آن نخواهد داشت

از برخى روايات استفاده مى شود كه «علائم ظهور» بر دو قسم است؛ برخى حتمى اند و مورد «بداء» و تجديد نظر قرار نمي گيرند و برخى ديگر غير حتمي اند و احتمال وقوع بداء در آنها وجود دارد. با اين حال، اصل ظهور امرى حتمى است كه خداوند آن را پاسخی بر فطرت بشر قرار داده و وعده تحقق آن را داده است و خداوند هرگز خلف وعده نمى كند.

برخى مى گويند: بحث از «علائم ظهور» به خاطر ضعيف السند بودن اغلب روايات آن بى فايده است. در جواب می گوییم: بسيارى از اخبارِ علائم ظهور، صحيح السند، بلكه مستفيض يا متواتر است. علاوه بر اينكه تعداد بى شمارى از آنها مضمونى واضح و روشن دارند به درجه اى كه در حكم «صريح» در موضوع خود می باشند. ضمن اینکه وجود روايات ضعيف در تمام موضوعات دينى و خبرهاى مختلف وجود دارد، و اين مسئله باعث نمى شود كه انسان محقق دست از بحث و بررسى آن بردارد؛ بلكه وظيفه دارد كه با روشى صحيح به بررسى سندى آنها بپردازد.