اگر خداوند بخواهد بلافاصله به صورت تکوینی ظالم را مجازات کند، منجر به جبر می شود که با تکامل اختیاری انسان منافات دارد. خداوند جریان امور عالم را بر اساس اسباب و مسبّبات قرار داده و به انسان قدرت و اختیار داده است تا خودش با فراهم کردن اسباب خیر و شرّ، سعادت یا شقاوتش را تأمین کند. البته مجازات الهی وجود دارد امّا جایگاه آن دنیا نیست؛ بلکه در آخرت است. ضمن اینکه خداوند با سنّت «انتصاف» نیز به حمایت از انسان های مظلوم و به دادخواهی از ظالمان خواهد پرداخت.
یکی از راه های در امان بودن از ظلم ظالمان، اینست که مومنین با امر به معروف و نهی از منکر، از وقوع ظلم جلوگیری کنند و محیط جامعه را برای متجاوزین به حقوق دیگران ناامن سازند. بنابراین، راه جلوگیری از ظلم در این دنیا، مجازات تکوینی ظالمان توسط خدا نخواهد بود، بلکه این مسئولیتی است که خداوند بر دوش خود مردم نهاده است تا با نهی از منکر مانعی بر سر ظالمان باشند.

مجازات هاىي در اسلام وجود دارد كه در شريعت اسلام، حدّ خاصى درباره آن وارد نشده است. از آنجا كه گناهان با يكديگر تفاوت بسيار دارند، و مرتكبين آنها از نظر آگاهى و سن و سال و سابقه گناه و زمان و مكان و نيز توانايى براى تحمّل مجازات متفاوت هستند، مقدار و كيفيّت مجازات آنها به تشخيص قاضى واگذار شده است؛ تا دقيقاً شرايط را از هر جهت در نظر بگيرد و آنچه را مناسب و صالح مى داند، براى مجرم تعيين كند.

درباره حد «مرتد» مشهور بين فقها اين است كه اگر «مرتد فطرى» است؛ يعنى نطفه او در حال مسلمان بودن والدين يا لااقل يكى از آن دو منعقد شده باشد حدّ او قتل است و توبه ندارد و اگر «مرتد ملّى» باشد يعنى از پدر و مادر غير مسلمان متولّد شده است؛ اول به او پيشنهاد توبه مى شود اگر پذيرفت چيزى بر او نيست و اگر توبه نكرد حدّ او قتل است.

در قرآن مجيد در آيات متعدّدى درباره گناه شراب خوارى و زشتى آن بحث شده ولى سخنى از حدّ شرب خمر نشده است؛ لکن در احاديث آمده است كه حدّ شرب خمر هشتاد تازيانه است. علت تازيانه زدن هم در حديث امام صادق(ع) آمده كه: «هنگامى كه كسى شراب مى نوشد، مست مى شود و در آن حال غالباً سخن هاى ناروا مى گويد و از جمله نسبت هاى زشت ناموسى به اشخاص مى دهد، و از اين رو شبيه حدّ قذف بر او جارى مى شود».

در قرآن مجيد زشتى اين عمل و عظمت اين گناه در آيات مربوط به داستان قوم لوط(ع) بيان شده است، اما حد آن بیان نشده است. حدّ لواط و همجنس گرايى طبق روايات اسلامى، در صورتى كه دخول واقع شده باشد اعدام است و اگر دخول واقع نشده باشد تازيانه است.

«قيادت» كار كسانی است كه زنان و مردان را براي انجام اعمال منافى عفّت به هم می ‌رسانند. گرچه حد آن در قرآن نيامده است؛ اما بنابر نظر مشهور، حد آن 75 تازيانه يعنى سه چهارم حدّ زنا است.

قرآن درباره حد «زنا» می فرمايد: «هر يك از زن و مرد زناكار را صد تازيانه بزنيد، و نبايد رأفت نسبت به آن دو، شما را از اجراى حكم الهى مانع شود اگر به خدا و روز جزا ايمان داريد! و بايد گروهى از مؤمنان مجازات آن دو را مشاهده كنند». البته «استثنائات» و «جزئيات» این مسئله مانند احكام زناى محصنه، و زناى با محارم و ... در قرآن نيامده بلكه در سنّت به آنها پرداخته شده است.

قرآن درباره حد «سرقت» می فرمايد: «دستِ مرد دزد و زنِ دزد را، به كيفر عملى كه انجام داده اند، به عنوان مجازات الهى قطع كنيد؛ و خداوند توانا و حكيم است»؛ البته برای آگاهی از شرايط و خصوصيّات این حکم و استثناهايى كه برای آن وجود دارد، بايستی به سنّت و روايات اسلامى مراجعه نمود زیرا قرآن به تبیین شرایط و خصوصیات حکم نپرداخته است.

قرآن درباره حد «قذف» می فرمايد: «كسانى كه زنان پاكدامن را [به زنا] متّهم مى كنند، سپس چهار شاهد [بر مدّعاى خود] نمى آورند، آنها را هشتاد تازيانه بزنيد، و شهادتشان را هرگز نپذيرد؛ و آنها همان فاسقان اند!» اين شدّت عمل و مجازات هاى سه‌گانه كه براى قذف كنندگان ذكر شده، براي پاك سازى محيط اجتماع و حفظ احترام و كرامت انسان ها و جلوگيرى از اشاعه فحشاء و گسترش فساد است؛ اما شرايط، ويژگى ها و استثنائات آن در روايات آمده است.

به تاكيد قرآن مجيد مجازات محاربان و اخلال‌گران به امنيّت اجتماعى اعدام، آويختن به دار، قطع انگشتان و تبعيد است و در آخرت مجازات عظيمى در انتظار آنهاست. محارب، كسى است كه با تهديد به اسلحه به جان يا مال و ناموس مردم حمله مى كند. نحوه مجازات به اين شكل است كه اعدام براي آنها كه دست به كشتن مردم بى گناه زده اند، قطع انگشتان براي آن ها كه به اموال مردم هجوم برده اند، اعدام و به دار آويخته شدن براي آنها كه هر دو جنايت را مرتكب شده اند و تبعيد براي آنها كه تنها اسلحه به روى مردم كشيده اند.