در بحث معرفت «صفات خداوند»، گروهی قائل به «تشبیه» بوده و صفات خدا را به صفات مخلوقين تشبيه كرده اند و گروه دیگری، در جهت مخالف اين افكار قائل به «تعطيل» معرفت صفات شده اند. با دقت در افکار این دو گروه متوجه می شویم هر دو در خطا و اشتباهند؛ چراكه در پرتو نور وحى و كلمات معصومين(ع) گام برنداشته اند؛ بنابراین برای مصون ماندن از هرگونه خطا و اشتباه باید به همان «معرفت اجمالی» در باب شناخت صفات خدا قناعت کنیم و تنها به اوصافى ايمان داشته باشیم كه در قرآن و بيانات ائمه معصومین(ع) آمده است.

«صفات فعل» صفاتى است كه با ملاحظه انجام فعلى از ناحيه آن ذات مقدّس بر او اطلاق مى شود؛ مثلا مى گوئيم خداوند خالق و رازق است، مسلّماً اين صفات، قبل از آن كه مخلوقى را بيافريند و روزى دهد بر او اطلاق نمى شد. بنابراين صفات فعل در واقع حادث اند و طبعاً عين ذات خدا نيستند و در حقيقت آنها مفاهيمى هستند در ذهن ما، و از آنجا كه افعال خداوند بى نهايت است، صفات فعل او نيز بي نهايت است.

خداوند وجودى است از هر نظر بى نهايت که ذات او مانند همه صفات اش بى پايان و نامحدود است. از سوى ديگر ما و تمام آنچه به ما مربوط است اعم از علم و قدرت، و حيات ما و زمان و مكانى كه در اختيار داريم همه محدود است. بنابراين ما با اين همه محدوديت چگونه مى توانيم به آن وجود نامحدود و صفاتش احاطه پيدا كنيم؟ و چگونه علم محدود ما مى تواند از آن وجود نامحدود خبر دهد؟

درّه خطرناك «تشبيه» بر سر راه همه پويندگان راه «معرفت الله» قرار دارد و روايات در اين زمينه هشدارهاي فراوانى داده اند تا مردم از تشبيه در راه معرفت الهي فاصله بگيرند. امام علي(ع) مي فرمايد: «آنانكه تو را با پاره اى از مخلوقات مساوى بدانند تو را نظير آنها شمرده اند، و كسانى كه نظيرى براى تو قائل شوند به محكمات آيات كافر شده اند». همچنین امام صادق(ع) می فرماید: «بندگان توانائى توصيف خداوند را ندارند و هرگز به كُنه عظمت او نمى رسند، چشم ها او را نمى بيند و او چشم ها را مى بيند و او لطيف و خبير است».

«صفات ذات» به دو بخش صفات «جمال» و صفات «جلال» تقسيم مي شود. صفات جمال صفاتى است كه براى خداوند ثابت است؛ مانند: علم و قدرت، و صفات جلال، صفاتى است كه از خدا نفى مى شود؛ مانند: جهل و عجز. همچنین منظور از صفات فعل، صفاتى است كه به افعال خداوند بستگى دارد؛ يعنى قبل از آن كه آن فعل از او صادر شود آن وصف بر او اطلاق نمى گردد، و بعد از صدور آن فعل، به آن صفت، توصیف مى شود، مانند خالق و رازق.

«عِلْم» در اصل به معناى درك حقيقت چيزى است، و آن بر دو گونه است: درك ذات شىء و درك صفات شىء. گاهى علم جنبه نظرى دارد كه به مسائل فكرى و اعتقادي مربوط است، و گاه جنبه عَمَلى دارد که به مسائل عَمَلى مانند عبادات و امور اجتماعى ارتباط دارد. در تقسيم ديگری علم به عقلي و سمعي تقسيم می شود که اولى از دليل عقل گرفته مى شود، و دومى از لسان وحى.

صفات ذات صفاتى است که عین ذات خداوند است، و حتّى قبل از صدور افعال از او، این صفات براى او ثابت بوده است؛ مانند ازلى بودن، ابدى بودن، علم و قدرت. صفات فعل، صفاتى است که با ملاحظه انجام فعلى از ناحیه آن ذات مقدّس بر او اطلاق مى ‏شود، مثل خالق و رازق بودن خداوند. دست کم شش وجه تمایز برای آنها ذکر شده است.

منظور از صفات «جمال» صفاتى است که براى خداوند ثابت است، مانند علم و قدرت و ازلیّت و ابدیّت و لذا آن را صفات «ثبوتیه» نیز مى نامند. منظور از صفات «جلال» صفاتى است که از خدا نفى مى شود، مانند جهل و عجز و جسمانیت و مانند آن،  لذا آن را صفات «سلبیه» نیز مى نامند.

قرآن در سوره «اعراف» مشركان را به خاطر تحریف نام هاى خداوند تهديد کرده است؛ چراکه  آنان نام بت هاى خود را از نام خداوند مى گرفتند. به اين خاطر نبايد نام هايى را كه خدا براى خود نپذيرفته و شایسته مقام او نیست و مخصوص ممکنات است و یا نام هایی که معنای آن را نمی دانیم بر خداوند نهاد. به همين دليل بسيارى از دانشمندان معتقدند كه «اسماء الله»؛ (نام هاى خدا) توقيفى است؛ يعنى تنها اسماء و صفاتى را مى توان براى خدا برگزيد كه در آيات و روايات معتبر آمده باشد.

در بحث «صفات خدا» هر گروهى راهى رفته و گرفتار افراط و تفريط‌ هايى شده اند. بعضى در گرداب «تعطيل» فرو رفته و گفته اند: ما از صفات خدا چيزى نمى فهميم جز همان مفاهيم منفى. مثلا از صفت «عالم» مى فهميم كه او جاهل نيست. از سوىی گروهى گرفتار «تشبيه» شده اند كه نه تنها صفات ممكنات را برای خداوند قائل شده اند، بلكه او را دارای جسم، دست، پا و... دانسته اند. اما قول حق این است كه معرفت اجمالى خداوند نه تنها ممكن بلكه لازم مى باشد، اما معرفت تفصيلى يعنى احطه علمی به كنه ذات و صفات او غير ممكن است.