آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«صفات ذات» به دو بخش صفات «جمال» و صفات «جلال» تقسيم مي شود. صفات جمال صفاتى است كه براى خداوند ثابت است؛ مانند: علم و قدرت، و صفات جلال، صفاتى است كه از خدا نفى مى شود؛ مانند: جهل و عجز. همچنین منظور از صفات فعل، صفاتى است كه به افعال خداوند بستگى دارد؛ يعنى قبل از آن كه آن فعل از او صادر شود آن وصف بر او اطلاق نمى گردد، و بعد از صدور آن فعل، به آن صفت، توصیف مى شود، مانند خالق و رازق.

معمولا اوصاف خداوند را به دو بخش تقسيم مى كنند: «صفات ذات» و «صفات فعل». صفات ذات را نيز به دو بخش تقسيم كرده اند: «صفات جمال» و «صفات جلال».
صفات جمال: صفاتى است كه براى خداوند ثابت است؛ مانند: علم و قدرت و ازليّت و ابديّت و لذا آن را صفات ثبوتيه مى نامند.

صفات جلال: صفاتى است كه از خدا نفى مى شود؛ مانند: جهل و عجز و جسمانيت و مانند آن، و لذا آن را صفات سلبيه مى نامند، و اين هر دو، صفات ذات او است و قطع نظر از افعال او قابل درك است.
منظور از صفات فعل، صفاتى است كه به افعال خداوند بستگى دارد؛ يعنى قبل از آن كه آن فعل از او صادر شود آن وصف بر او اطلاق نمى گردد، و بعد از صدور آن فعل، توصيف به آن وصف مى شود، مانند خالق و رازق و محيى و مميت (آفريننده، روزى دهنده، زنده‌كننده و ميراننده).
لازم به ذکر است كه صفات ذات و صفات فعلِ او نامتناهى است؛ زيرا نه كمالاتش پايانى دارد و نه افعال و مصنوعاتش، ولى با اين حال بخشى از اين صفات ريشه بقيّه محسوب مى شود، و آنها شاخه‌ هايى براى اينها است، و با توجه به اين نكته مى‌ توان گفت اوصاف پنج گانه زير ريشه اصلى همه اسماء و صفات مقدّس او را تشكيل مى دهد و بقيّه فروع اين اصول پربارند. آنها عبارتند از:

وحدانيت، علم، قدرت، ازليّت، ابديّت.(1)