آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«صفات فعل» صفاتى است كه با ملاحظه انجام فعلى از ناحيه آن ذات مقدّس بر او اطلاق مى شود؛ مثلا مى گوئيم خداوند خالق و رازق است، مسلّماً اين صفات، قبل از آن كه مخلوقى را بيافريند و روزى دهد بر او اطلاق نمى شد. بنابراين صفات فعل در واقع حادث اند و طبعاً عين ذات خدا نيستند و در حقيقت آنها مفاهيمى هستند در ذهن ما، و از آنجا كه افعال خداوند بى نهايت است، صفات فعل او نيز بي نهايت است.

«صفات فعل» صفاتى است كه با ملاحظه انجام فعلى از ناحيه آن ذات مقدّس بر او اطلاق مى شود؛ مثلا مى گوئيم خداوند خالق و رازق است، مسلّماً اين صفات، قبل از آن كه مخلوقى را بيافريند و روزى دهد بر او اطلاق نمى شد. (البتّه قدرت بر خلقت و روزى دادن را داشت امّا وصف خالق و رازق بر او صادق نبود). بنابراين صفات فعل در واقع حادثند و طبعاً عين ذات خدا نيستند و در حقيقت آنها مفاهيمى هستند در ذهن ما.
آنچه در خارج وجود دارد، ذات پاك خدا و افعال او است، هنگامى كه ما صدور اين افعال را از ذات پاك او مى بينيم، به تعبير علماى بزرگ اين صفات را در ذهن خود براى او انتزاع مى كنيم و مى گوئيم او «خالق» است او «رازق» است او «مُحيِى»؛ (زنده كننده) و او «مُمِيت»؛ (ميراننده) است. از آنجا كه افعال خدا، بى نهايت است، صفات فعل او نيز چنين است؛ امّا مهمترين صفات فعل كه در قرآن مجيد براى آن ذات پاك آمده كه علاوه بر تكميل «معرفة الله»، آثار تربيتى فوق العاده اى در زندگى انسان ها دارد و هريك از آنها او را در مراحل تكامل صفات انسانى راهنمائى و كمك مى كند صفات زير است:
1. خالق

2. خَلاّق

3. اَحسن الخالقين

4. فاطر

5. بارىء

6. فالق

7. بَديع

8. مُصور

9. مالك

10. ملك

11. حاكم

12. حكيم

13. رَبّ

14. ولى

15. والى

16. مولى

17. حافظ

18. حَفِيظ

19. رقيب

20. مُهَيمِن

21. رازق

22. رزّاق

23. كريم

24. حميد

25. فتّاح

26. رحمن

27. رحيم

28. ارحم الراحمين

29. ودود

30. رؤف

31. لطيف

32. حفىّ

33. غافر

34. غفور

35. غفار

36. عفو

37. تَوّاب

38. جَبّار

39. شكور

40. شاكر

41. شفيع

42. وكيل

43. كافى

44. حسيب

45. سريع الحساب

46. اسرع الحاسبين

47. سريع العقاب

48. شديد العقاب

49. نصير

50. نعم النصير

51. خير الناصرين

52. قاهر

53. قهّار

54. غالب

55. سلام

56. مؤمن

57. مُحيِى

58. شهيد

59. هادى

60. خير
اين نكته نيز قابل توجّه است كه صفات شصت گانه فوق كه در آيات مختلف قرآن مجيد آمده است؛ بعضى داراى مفهوم هاى متقارب و نزديك به هم مى باشد. بعضى از صفات نيز مى باشد كه داراى دو مفهوم متفاوت است، به اعتبارى جزء صفات ذات است و به اعتبارى جزء صفات فعل.(1)