شك نيست كه «صحابه» پيامبر(ص) از احترام خاصى برخوردارند؛ امّا اين احترام تا زماني است كه آنها از مسير واقعى اسلام منحرف نشده باشند. دخالت طلحه و زبير در ريختن خون هفده هزار مسلمان در ميدان جنگ جمل، جنگ خليفه اول با اصحاب ردّه! و غضب پيامبر(ص) نسبت به «ثعلبة بن حاطب» نمونه‌هايي از انحرافات صحابه است. پس اگر بگوییم صحابه پيامبر(ص) مرتكب هيچ گناهى نشدند و پاك بودند، انكار بديهيات است و اگر بگوییم كه با وجود انجام گناه و اعمال خلاف مورد رضايت خدا هستند، مفهومش آنست كه خدا رضايت به گناهِ آنها داده است!

بسيارى از اصحاب پيامبر(ص) که در بيعت رضوان و جنگ بَدْر حضور داشتند، و همچنین عده زیادی از تابعین همانند؛ مالك اشتر، حُجر بن عَدى، اصبغ بن نباته و... در صفّين جزء سپاه امام علی(ع) بودند. اما در مقابل، ياران معاويه كسانى بودند كه سال هاى طولانی با پيامبر(ص) پيكار كرده و يا پيامبر آنان را به نحوی تبعید و يا نفرين کرده بود، مانند؛ عمرو بن عاص و پسرش عبد الله و مروان بن حَكم و عتبة بن ابى سفيان و...

این آیات در شأن  حاطب بن ابى بلتعه نازل شد که قبل از فتح مکه نامه اى نوشت و توسط یک زن برای مشرکان مکه فرستاد؛ جبرئیل ماجرا را به پیامبر(ص) اطلاع  داد، ایشان به على(ع) و جمعی از اصحاب فرمود که نامه را از او بگیرند. وقتی او را یافتند نامه را از او طلب کردند. آنها نامه را خدمت پیامبر(ص) آوردند؛ آن حضرت علت نوشتن نامه را از حاطب پرسید؛ عرض کرد: خانواده من در چنگال مشرکان گرفتارند، خواستم از این طریق حقى به گردن آنها داشته باشم تا مزاحم خانواده من نشوند.

سوره فتح که در سال صلح حدیبیه نازل شده با بشارت فتح آغاز شده و پیام آور پیروزی چشم گیر بر دشمنان است، خواه مقصود تحقق صلح حدیبیه باشد یا فتح خیبر و یا فتح مکه؛ آیات پایانی سوره هم به همین مسأله اشاره دارد. در بخش دیگری از آیات به صلح حدیبیه و مسأله بیعت رضوان اشاره دارد؛ سپس از هدف والای پیامبر(ص) سخن می گوید؛ در ادامه، کارشکنی منافقان در جهاد و تقاضاهای نابجای آنها را منعکس می کند؛ سپس معذورین از جهاد را معرفی کرده و در پایان صفات پیروان مکتب اسلام را بیان می کند.

با امضاى اين پيمان در حقيقت زمينه فراهم شد كه آن حضرت دشمنان بزرگ و كوچك ديگرى كه ممكن بود گهگاه توطئه كنند يا مزاحم مسلمانان شوند را از ميان بردارد و يا آنان را تسليم سازد؛ لذا به محض بازگشت از حديبيه نيروها را براى ضربه زدن به اين دشمنان آماده کرد.