آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بسيارى از اصحاب پيامبر(ص) که در بيعت رضوان و جنگ بَدْر حضور داشتند، و همچنین عده زیادی از تابعین همانند؛ مالك اشتر، حُجر بن عَدى، اصبغ بن نباته و... در صفّين جزء سپاه امام علی(ع) بودند. اما در مقابل، ياران معاويه كسانى بودند كه سال هاى طولانی با پيامبر(ص) پيكار كرده و يا پيامبر آنان را به نحوی تبعید و يا نفرين کرده بود، مانند؛ عمرو بن عاص و پسرش عبد الله و مروان بن حَكم و عتبة بن ابى سفيان و...

در نبرد صفّين، به همراه اميرمؤمنان علی(علیه السلام)، بسيارى از اصحاب پيامبر(صلى الله عليه وآله) و همچنین جمعیت کثیری از تابعان شركت داشتند و بنا به گزارشات تاريخى تعداد صحابيان پيامبر(صلى الله عليه وآله) که به همراه امام علی(علیه السلام) در جنگ صفین حضور داشتند بیش از دو هزار و هشتصد نفر می رسیدند؛(1) که هشتصد نفر آنان از صحابيان حاضر در بيعت رضوان و هفتاد تا هشتاد نفر از صحابيان بَدْرى و بقیه از ديگر صحابه پیامبر(صلى الله عليه وآله) بودند. که از میان این افراد مى توان به افراد سرشناسی همچون؛ عمّار بن ياسر، سهل بن حنيف، قيس بن سعد، عدىّ بن حاتم، هاشم بن عتبه، عبد الله بن بديل، عبد الله بن عبّاس، اويس قرنى، ابو هيثم مالك بن تيّهان، عبد الله بن جعفر، خزيمة بن ثابت، سليمان بن صُرَد خزاعى و عمرو بن حَمِق خزاعى و امام حسن و امام حسين(عليهما السلام) و... اشاره كرد. و همچنین در کنار صحابه جلیل القدر،عده زیادی از تابعان بودند که برخى از بزرگان آنان که در جنگ صفين در کنار امام على(عليه السلام) حضور داشتند عبارت بودند از: مالك اشتر، احنف بن قيس، سعيد بن قيس هَمْدانى، حُجر بن عَدى، اصبغ بن نباته، صعصعة بن صوحان، شُريح بن هانى، عبد الله بن هاشم بن عتبه، جَعدة بن هُبيره و زياد بن نضر و محمّد بن حنفيه.(2)
در کتاب مستدرك على الصحيحين آمده است: به همراه على(عليه السلام) در جنگ صفّين، عده ای جنگاور بَدرى و تعداد زیادی از كسانى كه در «بيعت رضوان» با پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) بيعت كرده بودند، حضور داشتند.(3)
همچنین یعقوبی در کتاب تاريخ خود می نویسد: در جـنگ صفّـين، به همراه عـلى(عليه السلام) هفتاد نفر از بدريان بودند و از كسانى كه زير درخت (بيعت رضوان) با پیامبر(صلى الله عليه وآله) بيعت كرده بودند، هفتصد نفر و از ديگر مهاجران و انصار، چهار صد نفر حضور داشتند.(4)
ونیز در تاريخ خليفة بن خيّاط ـ به نقل از عبد الرحمان بن اَبزى ـ آمده است: ما در كنار على(عليه السلام) با هشتصد نفر از كسانى كه در بيعت رضوان با پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) بيعت كرده بودند، حضور داشتيم كه 63 نفر كشته شدند و يكى از آنها عمّار بن ياسر بود.(5)
در کتاب عِقد الفريد هم آمده است: روزى معاويه گفت: اى گروه انصار! چرا آنچه را دارم از من مطالبه مى كنيد؟ به خدا سوگند؛ در جنگ صفین اندكى از شما با من بوديد و بسيارتان با على. و آن چنان كه ديدم از نيزه هايتان، مرگ، زبانه مى كشید.(6)
مسعودی در مروج الذهب می نویسد: در جنگ صفّين، به همراه على(عليه السلام)، 87 نفر از افراد بدري حضور داشتند، و هفده نفر از مهاجران و هفتاد نفر از انصار. و نيز از صحابيانِ انصارى كه در زير درخت با پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) بيعت كردند، يعنى همان بيعت رضوان ـ كه از سوى مهاجران و انصار بود ـ ، نهصد نفر در صفّين، در کنار علی(علیه السلام) حضور داشتند و در مجموع صحابيانى كه با علی(علیه السلام) در جنگ صِفّينْ حضور داشتند، به دو هزار و هشتصد نفر می رسیدند.(7)
ولی در مقابل ياران معاويه از كسانى بودند كه با پيامبر(صلى الله عليه وآله) سال هاى طولانی، پيكار كرده بودند و يا از كسانى بودند كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) آنان را به نحوی تبعید و يا نفرين کرده بود، که در اینجا به برخی از آن افراد اشاره می کنیم: عمرو بن عاص،(8) عبد الله بن عمرو بن عاص، عبيد الله بن عمر، حبيب بن مسلمه، ذو كلاع حميرى، ضحّاك بن قيس، وليد بن عقبه،(9) عبد الرحمان بن خالد بن وليد، ابو الأعوَر، بُسر بن اَرطات، عبد الله بن عامر، مروان بن حَكم و عتبة بن ابى سفيان. و لذا در مجموع می توان گفت هیچ یک از یاران معاویه از پیش گامان در اسلام نبودند.(10)