فعّاليّت های اقتصادی غیر مجاز در اسلام عبارتند از: 1. خريد و فروش اشياء مُضرّة. 2. خريد و فروش آلات حرام. 3. خريد و فروش اجناس حلال كه مي دانيم در طريق ضرر و زيان جامعه استفاده مى شود. 4. خريد و فروش اشيائي كه باعث تقويت دشمنان خدا و دشمنان خلق خدا مى شود. 5. هر گونه همكارى و كمك به ظالمان و ستمگران، به صورت معاون، كارمند و ... . 6. هر گونه تبليغات مُضرّ و زيان بخش چه زيان جسمى داشته باشد و يا اخلاقى. 7. هر گونه تقلّب و ساختن جنس تقلّبى و خريد و فروش آنها. 8. گرفتن اجرت و حقوق در برابر انجام وظيفه واجب و ...

جهان بينى شناختِ واقعيت هاست و ايدئولوژى در اينجا به معناى احكامي است كه از دل جهان بينى متولد مى شود. از اين رو شبهه آنانكه مى گويند: احكام امورى اعتبارى بوده و ارتباطى با واقعيت ها كه امورى تكوينى است ندارد، بى اساس است؛ زيرا با جدايى اين دو از يكديگر، اعتبار احكام از ميان مى رود. حكم، زمانى ارزش دارد كه با واقعيّت پيوند داشته باشد و اين فلسفه احكام است كه به آن اعتبار مى بخشد. همه احكام ولو احكام تعبدى همه تابع مصالح و مفاسد واقعى اند، هرچند گاهى ما فلسفه آنها را ندانيم؛ زيرا در غير اين صورت ترجيح بلامرجح مى شود. آيات قرآن و روايات نيز به اين ارتباط تنگاتنگ تصريح دارند.

اسلام هر نوع شرط بندى را كه در آن برد و باخت مالى باشد حرام كرده است؛ اما در مسابقه اسب سواری و تیراندازی، اجازه شرط بندی را داده، زيرا در این دو مورد، هدف معقول و منطقى وجود داشته و كار مفيد تلقّى مى شود. در واقع در مسابقه اسب سوارى و تیراندازی، هدف تربیت آنان براى ميدان جنگ و دفاع از اسلام و مسلمين است.

در عصر ما قمارهاى مرموزى در لباس تجارت و پورسانت صورت مى گيرد که متأسّفانه قربانيان زيادى داشته است. بدين شكل كه مبلغی براى خريد كالايي، به حساب فلان شركت ريخته مى شود، سپس شخص خريدار به جستجوى مشترى مى پردازد، با معرفي دو مشترى به شركت، پورسانتى به او تعلّق مى گيرد. دو مشترى جديد هم هر كدام به دنبال دو مشترى ديگر مى روند، و پس از چند ماه، سرشاخه مبلغ كلانى به عنوان پورسانت دریافت مي كند؛ در حالى كه از توليد و کار مفید خبري نيست.

به اعتقاد روانشناسان هيجانات روانى، عامل اصلى بسيارى از بيماريها است و قمار بزرگترين عامل پيدايش هيجان است. يك سوم جنايتها با قمار رابطه مستقيم دارد و از عوامل ايجاد دو سوم جنايات ديگر نيز هست. در طول سال، ميلياردها واحد از ثروت مردم جهان در اين راه از بين مى رود و ساعات زيادى از نيروى انسانى در اين راه تلف مى شود و نشاطِ كارِ مداوم را در ساعات ديگر سلب مى كند. بسيارى از قماربازان به علت اينكه گاهى برنده مى شوند، تن به كارهاى توليدى و اقتصادى نمي دهند و چرخ هاى توليد و اقتصاد به همان نسبت لنگ مى شود.

امام علي(ع) در پاسخ به سخن معاویه در رابطه با صحابه پيامبر(ص) می فرماید: «تو گمان كردى كه برترين اشخاص در اسلام، فلان و فلانند و مطلبى را يادآور شده اي كه اگر راست باشد به تو مربوط نيست و اگر دروغ باشد زيانى به تو نمى رساند اساساً تو را با برتر و غير برتر و رئيس و زيردست چكار!، اسيران آزاد شده از كفار زمان جاهليّت و فرزندان آنها را با امتياز نهادن ميان مهاجران نخستين و ترتيب درجات و تعريف طبقاتشان چه نسبت؟! هيهات تو خود را در صفى قرار مى دهى كه از آن بيگانه اى، كار به جايى رسيده كه محكومى مى خواهد در اين مسائل، داورى كند».

در قرآن کریم آیاتی داریم که با واژه «يسئلونك» شروع شده است و سؤالاتی که مردم از پیامبر(ص) می پرسیدند را نقل می کند، که شامل 12 موضوع از جمله: هلال ماه، انفاق، ماههاى حرام، شراب، قمار، يتيمان و كودكان بى سرپرست، عادت ماهانه زنان، قيامت و زمان برپايى آن، روح، جبال و كوهها و ذوالقرنين و ... می باشد.

خداوند در قرآن حرمت شراب، قمار و بت پرستى را در كنار هم قرار داده، که وجه اشتراک آنها، كم عقلى يا بى عقلى است. آیا شخصى كه پول خود را صرف نوشیدنی می کند و با خوردن آن، عقل خود را از دست می دهد، و یا كسی كه شبانه با ثروتی كلان به قمارخانه رفته، و صبح در حالى كه تمام زندگيش را باخته از قمارخانه خارج می شود، و یا بت پرستى که با دست خود بُتى بتراشد و در برابر آن سجده كند، و حتى فرزند خود را در مقابل آن قربانى نمايد، کمترین بهره ای از عقل دارد؟

اسلام درآمد را محصول یک کار مفید دانسته که شامل مشاغل تولیدی، توزیعی و خدماتی است. امّا كسى كه بواسطه قمار، مبالغ هنگفتى را به دست می آورد و طرف مقابل را به خاك سياه مى نشاند، چنين شخصى نه تنها كار مفيدى نكرده، بلكه مرتكب كاری شيطانى و زشت شده است. خداوند در این رابطه می فرماید: «اموال يكديگر را در ميان خود به باطل و نامشروع نخوريد؛ مگر اين كه تجارتى با رضايت طرفين انجام گيرد». از این رو قمار «اكل مال بالباطل» بوده و لذا حرام است.

دیوانگی و بیماری های عصبی، یکی از آسیب های قماربازی است؛ زیرا هيجان و استرس برد و باخت، سبب افزایش و کاهش فشار آنها می شود، و در نهایت برخى از آنان دست به خودكشى می زنند. امام صادق(ع) در روايتى می فرماید: «در عصر جاهليّت بعضى از مردم بر سر مال و نواميس خود قمار مى زدند» و لذا اسلام در چنان محيط فاسدى حكم تحريم قمار را صادر كرد.