اولا: در صورت نفی رابطه خدا و انسان نمی توان برای انسان عواطفی تصور کرد؛ زیرا انسانی که در دیدگاه ماتریالیست ها نه مخلوق خداوند، بلکه ماشینی پیچیده و صرفا مادی باشد، نمی تواند خودش به خودش این احساسات و عواطف و انگیزه های روحی را افاضه کند.

ثانیا: اگر ملاک آئین انسانیت «عقل» است، باید گفت: هر کسی ممکن است بعضی کارها را درست و بعضی دیگر را غلط بداند، غافل از اینکه شخصی دیگر در تشخیص آن ملاک های اخلاقی برعکس او عمل می کند؛ یعنی عقل ناقص انسانی خود زاینده اختلاف و تزاحم و تضاد و کشمکش است.

ثالثا: در نبود انذار و بشارت دینی-اخروی، چنین مسلکی هیچ ضمانت اجرایی ندارد. در نظام های اخلاقی سکولار گفته می شود یکی از مهم ترین این ضمانت ها فهم این موضوع است که «نفع من در نفع دیگران است». اما در شرایطی دیگر که میزان قدرت آحاد جامعه در مقایسه با یکدیگر نامتوازن باشد، این ملاک به هیچ وجه ضمانت اجرایی نخواهد داشت؛ چرا که زورمندان می توانند نفعی نامرتبط با نفع دیگران تعریف کنند.

رابعا: دینداری نه تنها با اخلاق نیک تقابل ندارد بلکه دین دار واقعی حتما دارای «اخلاق نیک» یا به تعبیری «انسانیت» است. با توجه به جایگاه والایی که در متون دینی برای «حسن خلق» بیان شده، می پرسیم که دین داری چه تقابلی با انسانیت و «زیست اخلاقی» دارد که ما فقط مجاز به انتخاب یکی شان باشیم؟!

اولا: مرگ هر انسانی تابع نظام «علّت و معلول» است؛ اگر خداوند بخواهد جلوی تأثیر «علل» را بگیرد، اساس این جهان مادی از هم خواهد گسست. هماهنگی با طبیعت و «کنترل نظام علت و معلول» به نفع «سلامت» انسانها بواسطه «نعمت عقل و تدبیر» به عهده خود انسانها گذاشته شده است. از طرفی عوامل بشری نیز در مرگ انسانها نقش مهمّی دارند و نمی توان «عدل خدا» را زیر سوال برد و «عمل و تدبیر انسان» را فراموش کرد!

ثانیا: خداوند در «دنیا و آخرت» بصورت «تکوینی و تشریعی» از یتیم «حمایت» می کند. اگر کودکی که یتیم شده است سختی های دنیا را تحمل کند، در دنیا به مقاماتی می رسد که همگان آرزوی آن را دارند. از طرفی دیگر اين افراد که با مجاهدت، مشکلات را تحمّل کرده و صبر پیشه می کنند، ثواب بيشتری در آخرت از اعمال خود مي برند؛ چون «برترين اعمال، مشكل ترين آنها است». در دستورات دینی نیز یتیم از رحمت خداوند مهربان بی نصیب نیست و قرآن كریم و پیشوایان معصوم(ع) امر سرپرستی كودكان یتیم را به مؤمنین سپرده اند تا در جامعه یتیمی آواره نماند و در پناه مؤمنان نیازهای آن ها برطرف شود. در نتیجه اگر در جامعه ای شاهد بدرفتاری با یتیم باشیم و کسانی پیدا نشوند که سرپرستی یتیم را برعهده گرفته و گرامی بدارند، بجای تردید در عدالت خداوند در «انسانیت» افراد آن جامعه باید شک کرد.

بعد از این که حضرت سیدالشهدا(ع) گروه عظیمی از دلاوران سپاه کوفه را به هلاکت رساند، سپاهیان کوفه ایشان را از هر طرف محاصره کرده، بین ایشان و خیمه گاه فاصله ایجاد نموده و به خیمه گاه حمله کردند. در این هنگام حضرت سیدالشهدا با جمله ای که نشان دهنده عالی ترین اصول انسانيّت و شرافت انسانى و اخلاق بشرى است سپاهیان کوفه را شرمنده ساخته و از حمله به سوی خیمه گاه منصرف ساختند. ایشان فرمودند: اگر دين نداريد و از حسابرسى روز قيامت نمى ترسيد لااقل در دنياى خود آزاده باشيد... .

 مسأله توحيد زيربناى شناخت تمام صفات خدا، و مهمترين سرچشمه پيشرفت و تكامل در جهان انسانيّت است. هميشه اختلاف موجب ويرانى و ضعف و عقب ماندگى بوده، و اتحاد و يگانگى سرمايه اصلى قوّت، قدرت، عمران و آبادى است؛ ايمان به خداوند يگانه حلقه اتصالى است كه قلوب ميلياردها انسان را به هم پيوند مى دهد. تربيت اخلاقى و پرورش صفات انسانى نيز در سايه توحيد ميسّر است، چرا كه ريشه فضايل اخلاقي، همان اخلاص و پاكسازى دل از غير خدا است.

خوشبختى همان چيزى است كه هنگامى که انسان به آن مى رسد در خود احساس آرامش روح، تن، و وجدان مى كند؛ بنابراين اگر خوشبختی را به «آرامش» كه اثر عمومى جلوه هاى گوناگون آن است تفسير كنيم اشتباه نكرده ايم. در عصر ما همه چيز هست اما آرامش نيست با اينكه تمام تلاشها بخاطر آن صورت مى گيرد اما عجيب اين است که روز به روز فاصله ميان مردم عصر ما و اين گمشده بزرگ بيشتر مي شود! اما پيدا كردن آرامش كامل كار مشكلى نيست و يا اگر مشكل است لااقل محال نيست.

امام هادى(ع) در مورد جايگاه شخصيت انسان مى‌فرمايد: «كسى كه شخصيّتش برايش بى‌ارزش باشد از شرّ او در امان نباش». در عالم مادّه و عالم معنويّت، هر چيزى قيمتى دارد. اگر براى مقام انسانيت خود ارزش قائل باشيم آن را در مقابل شهوات زودگذر و مقامات بى‌ارزش دنيايى نمى‌فروشيم؛ ولى اگر ارزش خود را نشناسيم، شخصيت خود را مى‌فروشيم و از شرّ چنين انسانى بايد به خدا پناه برد؛ زيرا بخاطر مبلغ ناچيزى انسان مى‌كُشد و ارزشى براى خود و هم نوع خود قائل نيست.

در فاصله میان موسى(ع) و مسیح(ع) پیامبرانى وجود داشتند، اما در زمان میان حضرت مسیح و پیغمبر اسلام (ص) که حدود ششصد سال بوده پیامبری نیامده، قرآن در آیه 19 سوره مائده، این دوران را دوران«فترت رسل» نامیده است. اما این به معنی این نیست که زمین در این دوران از اوصیای الهی خالی بوده؛ زیرا طبق روایات، زمین هرگز از حجت الهی خالی نخواهد بود. 

قصاص مرد در برابر قتل زن تنها با پرداخت نصف ديه به افراد تحت تکفل او قابل اجراست، پرداخت مبلغ مزبور، به خاطر این نیست که زن از مرتبه انسانیت دورتر است و یا خون او کمرنگ تر از خون مرد است، بلکه پرداخت نصف دیه که به افراد تحت تکفل او پرداخت می شود و نفعی برای قاتل معدوم ندارد، بلکه تنها به خاطر جبران خسارتی است که از قصاص مرد، متوجه بازماندگان و فرزندان بى گناه او وارد مى شود.