آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

 مسأله توحيد زيربناى شناخت تمام صفات خدا، و مهمترين سرچشمه پيشرفت و تكامل در جهان انسانيّت است. هميشه اختلاف موجب ويرانى و ضعف و عقب ماندگى بوده، و اتحاد و يگانگى سرمايه اصلى قوّت، قدرت، عمران و آبادى است؛ ايمان به خداوند يگانه حلقه اتصالى است كه قلوب ميلياردها انسان را به هم پيوند مى دهد. تربيت اخلاقى و پرورش صفات انسانى نيز در سايه توحيد ميسّر است، چرا كه ريشه فضايل اخلاقي، همان اخلاص و پاكسازى دل از غير خدا است.

همه اجمالا مى دانيم كه اسلام بلكه تمام اديان آسمانى نسبت به موضوع شرك فوق العاده حساسيّت دارند؛ ولى دليل آن براى بسيارى روشن نيست؛ عمدتاً مى توان چهار دليل براى اين حساسيّت و اهتمام نسبت به مسأله سرنوشت ساز توحيد و شرك بيان كرد.
1. مسأله توحيد زيربناى شناخت تمام صفات خدا است؛ و هيچ يك از صفات او بدون توجّه به اصل توحيد به خوبى قابل درك نيست؛ زيرا يگانگى حق از نامحدود بودن وجود او سرچشمه مى گيرد، و اين وجود است كه جامع جميع كمالات و خالى از هرگونه عيب و نقص مى باشد. در واقع اگر ما او را به توحيد حقيقى بشناسيم همه صفات اش را شناخته ايم، در حالى كه اعتقاد به شرك ما را از شناخت صفات او به كلّى محروم مى سازد.
2. شاخه هاى توحيد از ذات پاك خداوند به جهان هستى كشيده مى شود؛ عالم هستى يك واحد به هم پيوسته است كه براى شناخت صحيح آن بايد تمام اجزايش را در ارتباط با هم مورد مطالعه قرار داد و اگر موجودات جهان را به صورت موجوداتى پراكنده خيال كنيم در شناخت جهان گرفتار اشتباهات فراوانى خواهيم شد.
اين درس را ما از كجا آموخته ايم كه عالم هستى يك واحد است؟ از مسأله يگانگى خدا. زيرا وحدت خداوند دليل بر وحدت جهان و وحدت جهان نشانه اى از وحدت او است: «مَا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِنْ تَفَاوُت فَارْجِعُ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُور»؛ (در آفرينش خداوند رحمان هيچ تضاد و عيبى نمى بينى. بار ديگر نگاه كن، آيا هيچ شكاف و خللى مشاهده مى كنى؟!)(1)
3. مهمترين سرچشمه پيشرفت و تكامل در جهان انسانيّت. وحدت جامعه بشرى است. هميشه اختلاف و پراكندگى موجب ويرانى و ضعف و سستى و عقب ماندگى بوده و هست، و اتحاد و يگانگى سرمايه اصلى قوّت و قدرت و عمران و آبادى است.
ايمان به خداوند يگانه حلقه اتصالى است كه قلوب ميلياردها انسان را به هم پيوند مى دهد و اختلافات نژادى و جغرافيايى و قومى و زبانى را در خود هضم مى كند.
جامعه عرب در عصر جاهليّت، به خاطر انحراف از اصل توحيد و ايمان هر قبيله به بتى جدا از بت هاى قبيله ديگر، در نهايت ضعف و بدبختى بود؛ ولى اسلام آمد بت ها را شكست و دلهايشان را با زنجير توحيد به هم پيوند داد، و در مدت كوتاهى چنان جامعه نيرومند و پيشرفته اى از آنها ساخت كه نه تنها بر جزيرة العرب كه بر كل جهان متمدّن آن روز حكومت كردند.
4. تربيت اخلاقى و پرورش صفات انسانى نيز در سايه توحيد ميسّر است، چرا كه ريشه فضايل اخلاقي، همان اخلاص و پاكسازى دل از غير خدا است، و اين ريشه اصلى منحصر ساختن انگيزه هاى عملى به انگيزه الهى است. يعنى فقط براى او گام برداشتن و در راه او جهاد كردن و به سوى او حركت كردن و از هر انگيزه ديگرى پرهيز نمودن.
توحيد است كه درس خلوص نيّت به انسان مى دهد، درس مبارزه با هرگونه رياكارى و شرك، از جمله هواپرستى و جاه پرستى و دنياپرستى و شيطان پرستى.
به اين ترتيب مى بينيم مسأله توحيد و شرك، از عقائد گرفته تا اعمال؛ و از نيّات گرفته تا اخلاق، و از فرد گرفته تا جامعه، همه را تحت تأثير عميق خود قرار مى دهد. و به همين دليل اسلام آن همه نسبت به اين مسأله سرمايه گذارى كرده است.
در حديثى از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم كه به عبدالله بن مسعود فرمود: «يابن مسعود! اِيّاكَ أَنْ تُشْرِكَ بِاللهِ طَرْفَةَ عَيْن، وَ اِنْ نُشِرْتَ بِالْمِنْشارِ، أَوْ قُطِعتَ، او صُلِبْتَ، اَوْ اُحْرِقْتَ بالنّارِ!»؛ (اى ابن مسعود بر حذر باش از اين كه يك چشم بر هم زدن نسبت به خدا مشرك شوى؛ هر چند تو را با ارّه دو نيم كنند، يا قطعه قطعه نمايند، يا بر دار بياويزند يا در آتش بسوزانند!)(2)
اهمّيّت مسأله توحيد از اين روايت به خوبى آشكار است.
در حديث ديگرى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم كه فرمود: «اِنَّ بَنِى اُمَيَّةَ اَطْلَقُوا لِلنّاسِ تَعْليمَ الأيْمانِ وَلَمْ يُطْلقوْا تَعْليمَ الشِّركِ لكَى اِذا حَمَلُوْهُمْ عَلَيْهِ لَمْ يَعْرِفُوْهُ»؛ (بنى اميه اجازه دادند كه ايمان را به مردم تعليم كنند، ولى هرگز اجازه ندادند كه مسأله شرك را به آنها بياموزند؛ تا هرگاه بخواهند آنها را وادار بر شرك كنند آن را نشناسند!)(3)
اين حديث گواه روشنى است كه شرك مى تواند به عنوان يك ابزار مخرّب سياسى و اجتماعى در دست يك گروه ظالم و بيدادگر قرار گيرد؛ در حالى كه ايمان به توحيد و شاخه هاى آن مى تواند ريشه آن ظالمان را قطع كند.(4)