اولا: اين خرده گيرى ها ايراد بر قرآن است! چرا كه خداوند آن را ستوده و ولايت مؤمنين را شايسته چنين كسى دانسته است و اگر اين عمل غفلت از خدا بود نبايد تمجيد مي شد. ضمن اینکه مواردی شبیه این کار که عبادت به شمار می رود توسط پیامبر(ص) نیز در ضمن نماز صورت گرفته است؛ به عنوان مثال در مسند احمد از ابو هريره نقل شده است: ما با پيغمبر نماز عشاء مي خوانديم و وقتي كه پيغمبر به سجده مي رفت، امام حسن و امام حسين كه كوچك بودند بر پشت پيغمبر سوار مي شدند؛ «وقتي پيغمبر مي خواست بلند شود، با اين دو دست مباركش حسن و حسين را مي گرفت و آرام روی زمين مي گذاشت و وقتي كه پيغمبر به سجده مي آمد، آنها روي پيغمبر سوار مي شدند». توجه به حسنين و گرفتن آنها و آرام زمين گذاشتن، آيا اين ها با حضور قلب در نماز منافات ندارد؟!

ثانیا: شنيدن صداى سائل و كمك به او در نماز، نوعی توجّه به خداست. توجه امام علی(ع) وقتی به آن سائل جلب شد که خدا را صدا زد؛ در واقع این نام خدا بود که موجب التفات حضرت به او شد. ایشان با اين كار عبادتى را با عبادت ديگر درآميخت و براي خدا در حال نماز زكات داد. آنچه اشكال دارد پرداختن به خويشتن به هنگام نماز است، امّا پرداختن به نيازمند مظلوم، كه عبادت محسوب مى‏ شود، اشكالى ندارد.

«قرب الهى» آثار فراوانى دارد كه تسلط بر خویشتن، قدرت تشخیص حق و باطل، تمرکز فکر و حضور قلب، خلع نفس و توانایی تصرف در جهان از آن جمله اند.

برای تحصیل «حضور قلب» چند اصل لازم است 1- نماز و عشق به خدا از همه چيز براى ما بهتر باشد. 2- بداند که دنیا حقیر است و مانع حضور قلب می شود. 3- حل مشکلات تنها به قدرت خداست. 4- با فلسفه رکوع و سجود و محتوای نماز آشنا شود. 5- قبل از نماز به عظمت خدا و ضعف خویش فکر کند. 6- از گناه دوری کند. 7- از عوامل بیرونی و یا درونی حواس پرتی بپرهیزد.

كثرت ذكر يا دوام آن مستلزم مراقبت، حضور و محاسبت مستمر است و چنين حالي دشوار است؛ به فرموده امام صادق(ع) سه چيز است كه مردم توان آن را ندارند: يكي از آنها ذكر كثير خداست. منظور از سختي ذكر كثير، همان حضور قلب و ياد خدا در نهان است وگرنه ذكر علني براي جلب توجه مردم هر چند كثير باشد سهل و اندك است و اگر دائمي هم باشد مقطعي است؛ زيرا دنيا متاع قليل است و چيزي كه براي دنيا باشد اندك.

در اهميت «نماز شب»، همین بس که قرآن به پيامبر(ص) سفارش نموده كه: «پاسى از شب را از خواب برخيز و قرآن [و نماز] بخوان، اين وظيفه اضافى براى توست تا پروردگارت تو را به مقامى در خور ستايش برساند». پيامبر(ص) نيز به امام على(ع) توصيه مى كند: «بر تو باد كه نماز شب را به جاى آورى! اين سخن را پيامبر(ص) چهار بار تكرار نمود». همچنین در روايت آمده است يكي از سه چيزي كه مايه نشاط مؤمن مى شود نماز در آخر شب است و اینکه خداوند ابراهيم(ع) را به خاطر نماز شب و اطعام طعام به مقام «خليل اللهي» رسانيد.

لذّت بخش بودن ارتباط با پروردگار امری است منوط به رعایت برخی از شرایط و مرتفع نمودن برخی از موانع که در آیات قرآن و احادیث اهل بیت(ع) نیز بدان اشاره شده است. برخی از آن شرایط و موانع عبارت اند از: 1. کسب معرفت و شناخت نسبت به پروردگار. 2. آشنایی با آداب، معارف و مفاهیم نماز و رعایت آنها. 3. ترک گناه و معصیت، و دوری از محرّمات، به ویژه لقمه حرام. 4. خشوع و حضور قلب در نماز. 5. حفاظت از عبادت و عدم سستی در آن.

حضور قلب و توجّه به کسی که با او راز و نیاز می کنیم به منزله روح نماز است و خشوع، به معنی حضور قلب، توأم با تواضع و ادب می باشد. برای تحصیل خشوع و حضور قلب در عبادات، نکات ذیل سودمند خواهد بود: انسان باید به معرفتی دست یابد که دنیا را در نظرش کوچک، و خدا را بزرگ گرداند، تا امور دنیوی نتواند نظر او را از خدا منصرف سازد. از سویی انتخاب محل و مکان عبادت، و پرهیز از گناه، در حضور قلب بسیار با اهمیت است. انجام مستحبات، آداب و مقدمات نماز و...، از عوامل مؤثّر در تحصیل حضور قلب است.

اولا: عمل آن حضرت به سیاق آیه، مورد ستایش خداوند است. ثانیا: این آیه نزد فقهای اهل سنت نیز به عنوان دلیلی بر باطل نشدن نماز به واسطه فعل قلیل شمرده شده است. ثالثا: اعطای صدقه عبادتی است در ضمن عبادت دیگر یعنی نماز و ناسازگار با آن نیست.

شنيدن صداى سائل و كمك به او در نماز، نوعی توجّه به خداست و علي(ع) با اين كار عبادتى را با عبادت ديگر درآميخت و براي خدا در حال نماز زكات داد. وانگهى اين ايراد و خرده گيرى در واقع ايراد بر قرآن مجيد است؛ چراكه خداوند آن را ستوده و ولايت مؤمنين را شايسته چنين كسى دانسته است و اگر اين عمل غفلت از خدا بود نبايد تمجيد مي شد.