انتظار فرج بر دو گونه است؛ اول انتظار سازنده كه تحرك بخش، تعهدآور و از عبادات است. دوم انتظارى بازدارنده و فلج كننده كه صرفاً ماهيت انفجارى دارد و موجب گسترش ظلم، تبعيض، اختناق، حق كشى و تعطيلي حدود و مقررات اسلام مي شود و با موازين اسلامى و قرآنى نيز ناسازگار است.

با رعب و اختناق  و با كنترل و تسلط شديدى كه حكومت جبار اموى بر قرار ساخته بود، هر گونه حركت مسلحانه پيشاپيش محكوم به شكست بود و كوچكترين حركت امام سجاد(ع) حتی اقدامات شخصی و خصوصی امام(ع) نیز از ديد جاسوسان حكومت اموى پنهان نمى ماند.
در چنين شرائطى امام(ع) ژرف اندیشانه، ترجیح داد به جای قیامی برخاسته از شور انقلابی که احتمال شکستش نیز بسیار زیاد بود، جان خود و تعداد بسيار معدود ياران قابل اتكاى خود را حراست نمايد و در جبهه سازندگى افراد صالح به مبارزه ‏اى بى امان ولى پنهان مشغول باشد.

در عصر امام هادي(ع) ، كوشش دولت عباسى بر اين بود كه با ايجاد نفرت در جامعه نسبت به علويان، آنها را تارو مار سازد. به اندک بهانه ای سركوبى بى رحمانه آنان آغاز مى گشت و علت شدت عمل نيز اين بود كه دستگاه خلافت با تمام اختناق و كنترلى كه برقرار ساخته بود، خود را متزلزل و ناپايدار مى ديد و از اين نوع نهضت ها سخت بيمناك بود.

امام هادی(ع) در شرائط نامساعد و اختناق زمان خود، علاوه بر فعاليت هاى فرهنگى از طريق مناظرات، مكاتبات، پاسخ به شبهات و تبيين بينش درست در برابر مكاتب كلامى منحرف، راويان و محدثان و بزرگانى از شيعه مانند: فضل بن شاذان، حسين بن سعيد اهوازى، ايوب بن نوح، ابوعلى (حسن بن راشد) حسن بن على ناصر كبير، عبدالعظيم حسنى (مدفون در شهر رى) و عثمان بن سعيد اهوازى و... را تربيت كرد.

حادثه عاشورا در كوتاه مدت، ضربت خرد كننده‏ اى بر نهضت شيعه وارد ساخت، و با انعكاس خبر اين حادثه در سراسر كشور اسلامى آن روز، بويژه در عراق و حجاز، وحشت شديدى بر محافل شيعه حكم فرما گشت. اين وحشت با بروز «فاجعه حره» و سركوب شديد و بي رحمانه نهضت مردم مدينه توسط نيروهاى يزيد شدت يافت و اختناق شديدى در منطقه نفوذ خاندان پيامبر، به ويژه مدينه و كوفه حاكم شد. مسعودى»، مورخ نامدار، تصريح مى كند كه:«على بن الحسين، امامت را به صورت مخفى و با تقيه شديد و در زمانى دشوار عهده دار گرديد».

چون امام چهارم در عصر اختناق زندگى مى‏ كرد، نمى ‏توانست مفاهيم مورد نظر خود را بصورت آشكار و صريح بيان كند، از اينرو از شيوه موعظه استفاده مى ‏كرد و مردم را از طريق موعظه با انديشه درست اسلامى آشنا مى ‏كرد و اين انديشه را كه در اثر تبليغات حاكمان جائز در طول زمان به فراموشى سپرده شده يا تحريف گشته بود، به صورت اول و اصيل به ياد مردم مى ‏آورد و توده مردم و جامعه اسلامى را تا هر مقدار كه مى ‏توانست با حقايق و تعاليم اسلام آشنا مى ‏ساخت.

معتمد عباسى كه همواره از محبوبيت و نفوذ معنوى امام در جامعه نگران بود، چون ديد توجه مردم به امام روز به روز بيشتر مى‏ شود و زندان و اختناق و مراقبت تأثير معكوس دارد، سرانجام به همان شيوه مزورانه ديرينه متوسل شد و امام را پنهانى مسموم ساخته و به شهادت رساند.