آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن در آيه 53 سوره فصلت مى فرمايد: «أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَىْء شَهِيدٌ». شهيد در اينجا به معناى شاهد و گواه يا حاضر و ناظر و يا به هر دو معناست. مطابق اين تفسير، براى اثبات ذات پاك او همين قدر كافى است كه حضور و شهود او در همه جا هست. همچنان که على(ع) فرمود: «چيزى را نديدم مگر اين كه خدا را قبل از آن و بعد از آن و با آن ديدم او با همه چيز و حتى قبل از آنها و بعد از آنها است. به اين ترتيب آیه شاهدى بر برهان صدّيقين خواهد بود».

قرآن به دنبال اشاره به آيات آفاقى و انفسى كه نشانه حقّانيّت وجود خداوند است؛ مى فرمايد: (آيا كافى نيست كه پروردگارت بر همه چيز شاهد و گواه است؟!)؛ «أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَىْء شَهِيدٌ».(1)
«شهيد» در اينجا ممكن است به معناى شاهد و گواه باشد، يا حاضر و ناظر و يا به هر دو معنا؛ چرا كه هر دو در مورد خداوند صادق است، و آيه فوق نيز از اين نظر مطلق مى باشد.
مطابق اين تفسير، براى اثبات ذات پاك او همين قدر كافى است كه حضور و شهود او در همه جا است. هر موجود ممكن را تماشا كنيم در كنار او ذات واجب الوجود است، و به هرجا مى نگريم، هستى مطلق نمايان است، و بر هرچه نظر مى افكنيم سيماى او مى بينيم، و سرهاى سرافرازان در پاى او مى نگريم، و به مصداق حديث معروف اميرمؤمنان على(عليه السلام): «ما رَأَيْتُ شَيْئاً اِلاّ وَ رَأَيْتُ اللهَ قَبْلَهُ وَ بَعْدَهُ وَ مَعَهُ»؛ (چيزى را نديدم مگر اين كه خدا را قبل از آن و بعد از آن و با آن ديدم.) او با همه چيز و حتى قبل از آنها و بعد از آنها است. به اين ترتيب اين تفسير شاهدى بر برهان صدّيقين خواهد بود.
اين سخن را با حديث معتبرى از امام صادق(عليه السلام) پايان مى دهيم: يكى از ياران دانشمند امام(عليه السلام) مى گويد خدمتش عرض كردم: من با گروهى مناظره و بحث كردم، و به آنها گفتم خداوند متعال برتر و بالاتر از اين است كه به وسيله مخلوقات اش شناخته شود؛ بلكه بندگان به وسيله خداوند شناخته مى شوند. (آيا اين سخن درست است؟)
امام (به عنوان تصديق اين سخن) فرمود: «رَحِمَكَ اللهُ»؛ (خدا ترا رحمت كند[همين گونه است]).(2)
البتّه اين سخن هرگز منافاتى با استفاده از برهان نظم و دلايل توحيد و عظمت خداوند در موجودات جهان ندارد، در حقيقت برهان نظم در سطحى است و اين برهان (برهان صدّيقين) در سطحى بالاتر و والاتر.(3)