آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

یکی از آثار لجاجت «مشکلات ناخواسته اجتماعی» است؛ همانند مشکلاتی که در داستان گاو بنی اسرائیل برای قوم حضرت موسی(ع) پیش آمد و آنان را در تنگنای مالی قرار داد. «محروم شدن از درك واقعيت هایی كه زمينه ساز تكامل انسان است» يكى ديگر از آثار منفى اين خوى زشت است. «انزواى اجتماعى و پراكندگى مردم از اطراف انسان» سوّمين پيامد سوء اين خصلت ناپسند است و ... . كوتاه سخن اين كه، این خوى زشت، انسان را از خدا و خلق و حتى از خويشتن دور مى سازد.

اين خوى زشت از يك سو انسان را گرفتار مشكلات ناخواسته اى مى كند، كه نمونه آن در داستان گاو بنى اسرائيل آمده. آنان با لجاجت و بهانه جويى تكليف خودشان را ساعت به ساعت سخت تر كردند، تا آنجا كه پيدا كردن گاوى به آن صفات هزينه بسيار سنگينى داشت. در حديثى آمده است: «آنها اموال خود را روى يكديگر گذاردند تا توانايى خريد آن گاو را پيدا كردند، سپس نزد حضرت موسى(عليه السلام) آمدند و با سر دادن ناله و فرياد، گفتند: اى موسى! قبيله ما فقير شده و به گدايى افتاده و به خاطر لجاجت دستمان از كم و بيش كوتاه شد و در اينجا موسى(عليه السلام) به آنها محبت كرد و دعايى به آنان آموخت تا در سايه آن مشكلاتشان حل شود».(1)
محروم شدن از درك واقعيت هایی كه زمينه ساز تكامل انسان است، يكى ديگر از آثار منفى اين خوى زشت است؛ چرا كه لجاجت و بهانه جويى به انسان اجازه نمى دهد خطاهاى خويش را اصلاح كند و در برابر واقعيت ها و حقايق سر تعظيم فرود آورد، به همين دليل از پيشرفت، ترقى و تكامل باز مى ايستد. انزواى اجتماعى و پراكندگى مردم از اطراف انسان، سوّمين پيامد سوء اين خوى زشت است؛ زيرا عموم مردم از افراد لجوج و بهانه جو متنفر و بيزارند و حاضر به همكارى با آنها نيستند، در واقع همكارى اجتماعى به انعطاف و تذكر پذيرى نياز دارد، كارى كه از افراد لجوج ساخته نيست.
از سوی دیگر، جامعه اين افراد را به سبك مغزى و نادانى می شناسد و همين سوء پیشینه آنها را به عقب مى راند و منزوى تر مى كند. امام علی(ع) در حديثی معروف به دعائم كفر می فرماید: «وَ مَنْ نازَعَ فِى الرَأْىِ وَ خاصَمَ، شَهُرَ بِالمَثَلِ (بِالْفَشَلِ) مِنْ طُولِ الِلّجاجِ»(2)؛ (كسى كه به دفاع شديد و لجوجانه از اعتقاد خود برخيزد و با مخالفان مخاصمه كند به خاطر لجاجتش مشهور به نادانى مى شود). كوتاه سخن اين كه خوى زشت لجاجت و بهانه جويى انسان را از خدا و خلق و حتى از خويشتن دور مى سازد و جز با ترك اين خوى زشت انسان نمى تواند از موقعيت و مكانت شايسته اى برخوردار شود.(3)