آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در روایات اسلامی تعبیرات مهمی درباره ایشان آمده است؛ از جمله اینکه: جعفر در قیامت بر ابلاغ رسالت انبیاء گواهی خواهد داد. او پس از حضرت علي(ع) و زيد سومين نفري بود كه به پیامبر(ص) ايمان آورد و به خاطر علاقه فراواني كه به فقرا و مستمندان داشت از سوي پيامبر(ص) به ابوالمساكين ملقب گشت و درباره او فرمود: «تو از نظر خلقت و خوى شبيه منى». علاوه بر این جعفر رئيس مهاجران به حبشه بود و دو هجرت داشت (هجرت به سوى حبشه و هجرت به سوى مدينه) و به دو قبله نماز خواند (در آغاز اسلام به سوى بيت المقدس و سپس در مدينه به سوى كعبه) و دو بار با پيغمبر(ص) بيعت كرد (بيعتى در آغاز اسلام و بيعتى در فتح مكّه).

در روایات اسلامی تعبیرات مهمی درباره مقام و منزلت «جعفر بن ابی طالب» دیده می شود كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم:

1. در كتاب «كافى» آمده است كه: «امام صادق(عليه السلام) فرمود: روز قيامت، خداوند همه خلايق را در صحنه محشر جمع مى كند اوّلين كسى را كه صدا مى زنند نوح است از او سؤال مى شود آيا دعوت الهى را به مردم رساندى؟ عرض مى كند: آرى! به او گفته مى شود: چه كسى بر اين امر گواهى مى دهد؟ مى گويد: محمد بن عبدالله (كه شاهد و ناظر همه امت ها بوده است). نوح حركت مى كند و نزد پيغمبر(صلى الله عليه وآله) مى آيد؛ در حالى كه حضرت علي(عليه السلام) با اوست عرض مى كند: خداوند از من سؤال كرده است كه ابلاغ دعوت كرده ام عرضه داشته ام آرى، از من سؤال شد چه كسى گواهى مى دهد؟ عرض كردم: محمد(صلى الله عليه وآله). پيغمبر اكرم(ص) مى فرمايد: اى جعفر و اى حمزه برويد و [از سوى من] گواهى دهيد كه او ابلاغ رسالت كرده است. [سپس امام صادق(ع) افزود:] جعفر و حمزه [به دستور پيغمبر اسلام(ص)] گواه ابلاغ انبياء هستند. كسى كه حاضر بود عرض كرد: پس على(عليه السلام) كجا خواهد بود؟ امام(ع) فرمود: «هُوَ أَعْظَمُ مَنْزِلَةً مِنْ ذَلِكَ»؛ (او مقامش از اين هم بالاتر است)».(1)

2. ابن ابى الحديد از ابو الفرج اصفهانى در كتاب «مقاتل الطالبيين» نقل مى كند كه: «جعفر فضايل فراوانى دارد و احاديث بسيارى در اين زمينه نقل شده از جمله اينكه هنگامى كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) خيبر را فتح كرد جعفر بن ابى طالب از حبشه باز گشته بود. پيامبر(ص) او را در آغوش گرفت و پيشانى او را بوسيد و اين جمله معروف را فرمود: «مَا أَدْرِي بِأَيِّهِمَا أَشَدُّ فَرَحاً بِقُدُومِ جَعْفَرٍ أَمْ بِفَتْحِ خَيْبَرَ؟»؛ (نمى دانم كدام يك از اين دو براى من سرورآفرين تر است آمدن جعفر [از حبشه] يا فتح خيبر؟)».(2)

3. ابن عساكر در «تاريخ دمشق» در روايتى نقل مى كند كه حضرت علي(عليه السلام) نخستين مردى بود كه اسلام آورد، بعد از او زيد بن حارثه و سپس جعفر بن ابي طالب.(3)

4. در كتاب «الاصابة فى تمييز الصحابه» آمده است كه: «جعفر به مستمندان و فقرا علاقه فراوانى داشت در كنار آنها مى نشست و به آنها خدمت مى كرد و با آنها سخن مى گفت به گونه اى كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) او را «ابوالمساكين» ناميد و پيغمبر اكرم(ص) به جعفر فرمود: «أَشْبَهْتَ خَلْقِي وَ خُلُقِي»؛ (تو از نظر خلقت و خوى شبيه منى). [سپس مى افزايد:] اين حديث را بخارى و مسلم در كتاب خود نقل كرده اند».(4)

5. ابن عساكر در «تاريخ دمشق» آورده است كه: «انس بن مالك از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل مى كند كه فرمود: «نَحْنُ بَنُو عَبْدِ الْمُطَّلِبِ سَادَةُ أَهْلِ الْجَنَّةِ رَسُولُ اللَّهِ وَ حَمْزَةُ سَيِّدُ الشُّهَدَاءِ وَ جَعْفَرٌ ذُو الْجَنَاحَيْنِ وَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ»؛ (ما فرزندان عبدالمطّلب بزرگان اهل بهشتيم من و حمزه سيّدالشهدا و جعفر ذوالجناحين و علي و فاطمه و حسن و حسين)».(5)

6. در فضيلت جعفر نيز احاديث فراوانى وجود دارد و ما با حديثى از امام باقر(عليه السلام) اين سخن را پايان مى دهيم. امام پنجم فرمود: «خداوند به رسولش وحى فرستاد كه من چهار خصلت جعفر را پاداش مى دهم، پيامبر(صلى الله عليه وآله) به سراغ جعفر فرستاد و اين خبر را با او در ميان گذاشت». جعفر عرض كرد: «اگر نه اين بود كه خداوند به تو خبر داده بود، من چيزى در اين باره نمى گفتم [خصال چهارگانه من اين است] من هرگز شراب ننوشيده ام [حتى در عصر جاهليّت كه معمول بود]؛ زيرا مى دانستم اگر شراب بنوشم عقل من زايل مى شود و هرگز دروغ نگفتم؛ زيرا مى دانستم دروغ شخصيت انسان را پايين مى آورد و هرگز دامانم آلوده بى عفتى نشد؛ زيرا مى ترسيدم خانواده من نيز گرفتار شوند و هرگز براى بت سجده نكردم؛ چون مى دانستم بت نه زيانى مى رساند و نه سودى مى دهد. پيامبر(ص) دست بر شانه او زد و فرمود: سزاوار است كه خداوند متعال براى تو دو بال قرار دهد كه با آن همراه فرشتگان در بهشت پرواز كنى».(6)

اضافه بر همه اينها از افتخارات جعفر آن است كه وي رئيس مهاجران به حبشه بود، بنابراين او دو هجرت داشت (هجرت به سوى حبشه و هجرت به سوى مدينه) و به دو قبله نماز خواند (در آغاز اسلام به سوى بيت المقدس و سپس در مدينه به سوى كعبه) و دو بار با پيغمبر(صلى الله عليه وآله) بيعت كرد (بيعتى در آغاز اسلام و بيعتى در فتح مكّه) همان گونه كه در احاديث وارد شده است.(7)،(8)