آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درباره شخصیت «حمزه» تعابیر گرانسنگی در روايات آمده است؛ وي عموي پيامبر(ص) و برادر رضاعي او بود و از سوي ايشان به لقب اسد الله و سيد الشهداء مفتخر گشت. بدنش در جنگ اُحُد مثله شد و باعث تأثّر پيامبر(ص) شد و حضرت در كنار جسدش با اين عبارات به تجليل از او پرداخت: «خدا رحمتت كند اى عمو تو بسيار صله رحم بجا مى آوردى و بسيار كار خير انجام مى دادى». حضرت فاطمه(س) نيز از خاك قبرش تسبيحي براي ذكر خدا درست كرد تا يادش را زنده نگهدارد.

درباره شخصيت حمزه بن عبدالمطّلب و خدمات گرانبهاى او به اسلام و شهادت جانسوز او مطالب بسيارى در منابع اسلامى آمده است كه ذيلا به بخشى از آنها اشاره مى شود.

1. در «تفسير فرات كوفي» به نقل از پيامبر اكرم(صلی الله عليه وآله) آمده است: «فَلِوَاءُ الْحَمْدِ بِيَدِي‏ وَ أَدْفَعُ لِوَاءَ التَّهْلِيلِ لِعَلِيٍّ ... لِوَاءَ التَّكْبِيرِ إِلَى حَمْزَةَ وَ ... لِوَاءَ التَّسْبِيحِ إِلَى جَعْفَرٍ»(1)؛ (روز قيامت پرچم حمد و ستايش خدا به دست من [پيامبر(ص)] داده مي شود ... و من پرچم تهليل[لا اله الّا الله] را به دست حضرت علي(عليه السلام) ... و پرچم تكبير را به دست حمزه ... و پرچم تسبيح را به دست جعفر مى سپارم).

2. در «تفسير امام حسن عسكرى(عليه السلام)» آمده است: «فَيَأْتِي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(عليه السلام) بِالرُّمْحِ‏ الَّذِي‏ كَانَ‏ يُقَاتِلُ‏ بِهِ حَمْزَةُ أَعْدَاءَ اللهِ تَعَالَى فِي الدُّنْيَا، فَيُنَاوِلُهُ إِيَّاهُ وَ يَقُولُ: يَا عَمَّ رَسُولِ اللهِ وَ عَمَّ أَخِي رَسُولِ اللهِ ذُدِ الْجَحِيمَ عَنْ أَوْلِيَائِكَ بِرُمْحِكَ»(2)؛ (روز قيامت [حضرت]علي(ع) نيزه اى را كه حمزه با آن، با دشمنان خدا در دنيا جهاد مى كرد، به دست حمزه مى دهد و مى گويد: اى عموى رسول خدا(صلى الله عليه وآله) دوزخ را با اين نيزه از دوستانت دور كن).

3. در كتاب «الاصابة فى تمييز الصحابة» نوشته ابن حجر عسقلانى آمده است: «حمزه عموى پيغمبر(صلى الله عليه وآله) دو سال يا چهار سال با او تفاوت سنّى داشت و هر دو از يك زن به نام «ثويبه» شير خورده بودند و برادر رضاعى محسوب مى شدند [البتّه اين شيرخوارگى مربوط به دو فرزند ثويبه بوده است، در دو زايمان كه ميان آن، دو يا چهار سال فاصله بود] پيغمبر اكرم(ص) او را به لقب «اسدالله» و «سيّدالشهداء» مفتخر ساخت و رسول خدا(ص) بعد از شهادت حمزه و مثله شدن بدنش از سوى كفارِ قريش بسيار ناراحت شد و در كنار جسد حمزه ايستاد و فرمود: «رَحِمَكَ اللهُ اَىْ عَمٍّ لَكُنْتَ وَصُولاً لِلرَّحِمِ فَعُولاً لِلْخَيْراتِ»(3)؛ (خدا رحمتت كند اى عمو تو بسيار صله رحم بجا مى آوردى و بسيار كار خير انجام مى دادى)».

4. در كتاب «اسد الغابة فى معرفة الصحابة» نوشته ابن اثير آمده است: «هنگامى كه پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) بعد از واقعه اُحُد به مدينه بازگشت صداى گريه و زارى را براى شهداى قبيله انصار از خانه هاى آنها شنيد [در حالى كه خانه حمزه خاموش بود؛ زيرا او از مهاجرين بود] پيغمبر(ص) فرمود: «لكِنَّ حَمْزَةَ لا بَواكِىَ لَهُ»؛ (افسوس كه عمويم حمزه عزادارانى ندارد). اين سخن به گوش انصار رسيد به زنانشان گفتند: پيش از آنكه براى شهيدانِ خود گريه كنيد براى حمزه سوگوارى نماييد».(4) واقدى (مورخ معروف) مى گويد: «اين كار به عنوان يك سنّت در ميان مردم مدينه باقى ماند و تا امروز نيز همان برنامه را ادامه مى دهند».

5. در كتاب «مكارم الاخلاق» آمده است كه حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) از خاك قبر حمزه تسبيحى ساخته بود و ذكر خدا را با آن تسبيح مى گفت.(5)

روايات در فضيلت حضرت حمزه و فداكارى او در هنگام غربت اسلام و حمايت بى دريغ او از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و شهادت شجاعانه اش فراوان است؛ اين مختصر را با حديث ديگرى كه مرحوم كلينى در «كافی» از امام باقر(عليه السلام) نقل كرده پايان مى بخشيم: «يكى از ياران آن حضرت مى گويد: ما در خدمتش بوديم، سخن از حوادثى به ميان آمد كه بعد از رحلت پيامبر(ص) براى محروم ساختن اميرمؤمنان علي(عليه السلام) از خلافت به وجود آمد. كسى عرض كرد: خداوند تو را سالم بدارد؛ بنى هاشم افراد نيرومندى داشتند چرا در مقابل اين جريان مقاومت نكردند؟ امام باقر(ع) فرمود: آرى بنى هاشم مردان شجاع و دليرى همچون جعفر و حمزه داشتند؛ ولى افسوس كه شهيد شدند و افراد ضعيفى باقى ماندند؛ «أَمَا وَ اللهِ لَوْ أَنَّ حَمْزَةَ وَ جَعْفَراً كَانَا بِحَضْرَتِهِمَا مَا وَصَلَا إِلَى مَا وَصَلَا إِلَيْهِ»؛ (به خدا سوگند اگر حمزه و جعفر در برابر خليفه اوّل و دوم بودند آنها هيچگاه به اهداف خود نمى رسيدند).(6)،(7)