كاربرد «فوقيّت» يا «في السماء» درباره پروردگار، يا «نُزُول» و «صُعُود» همگى جنبه معنوى و اعتبارى دارند، نه حقيقى و جهت داشتن؛ يعنى جهانى برتر و بالاتر از اين جهان خاكى است كه تمامى خيرات و بركات از آن سرازير مى شود. از اين رو براى آنكه به آن جهان روى كند، به خارج از محيط كره زمين روى مى كند، که لازمه آن روى كردن به طرف آسمان است؛ زيرا اين آسمان است كه بيرون و خارج از محيط زمين قرار دارد، و انسان بر اساس همين پندار به خارج از محيط خود توجه کرده و مسئله فوقيّت جایگاه الهى انتزاع می شود.

«روايت» در ظاهر خبر از مرگ «اصحاب كهف» و «قرآن» خبر از به خواب رفتن آنها مي دهد. براي رفع اختلاف مي توان گفت: بر طبق آيه 42 سوره «زمر» كه خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى كند، و روح كسانى را كه نمرده اند نيز به هنگام خواب مى گيرد، روح انسان در هنگام خواب قبض می شود؛ ولی نه به صورت کامل؛ بلكه قبض بخشى از روح كه با خواب تناسب دارد؛ چراكه خواب برادر مرگ است.

مرگ به معناى فنا و نابودى نيست؛ بلكه نوع كاملى از قبض و دريافت و گرفتن روح آدمى به طور كامل مى باشد و اين خود دليل زنده اى است كه روح آدمى بعد از مرگ باقى مى ماند. پيام آيات قرآن اين است كه هرگز به مرگ از دريچه چشم دنياپرستان مادى نگاه نكنيد؛ چراكه آنها آن را به معناى نابودى انسان و نقطه پايان زندگى او مى شمرند، بلكه مرگ انتقال از «حيات ادنى» و زندگى پست تر به «حيات اعلى» و زندگى بالاتر است، آن هم توسّط فرشتگان الهى كه وسيله اين نقل و انتقال اند.

در يك آيه قرآن قبض ارواح به خدا نسبت داده شده و در آيه ديگر به فرشتگان و در جاي ديگر به رسولان الهى، اما هيچ گونه تضادى ميان آنها نيست؛ زيرا قبض كننده اصلى ذات پاك خداست و در عالم اسباب، عزرائيل مجرى اين فرمان است و او نيز به وسيله گروهى از فرشتگان و رسولان الهى كه اشاره به همان فرشتگان است، اين مأموريت را انجام مى دهند.

همان گونه كه ورود روح در بدن بر ما مبهم است، مسأله قبض روح نيز چندان روشن نیست؛ همين اندازه مى دانيم كه به هنگام قبض روح، رابطه روح از جسم بريده مى شود. آنچه در روايات اسلامى در این زمینه آمده است به نظر مى رسد تشبيه و اشاره باشد. زیرا که درک مسائل مربوط به عالم ماوراء طبيعت بوسیله ذهن مادی بسیار مشکل است. بر اساس تشبیهات روایات، تمام دنیا برای فرشته مرگ همانند کف دست است و يا اين كه فرشتگان قبض ارواح در جهان پراكنده اند و به ماموریت خود می پردازند.

برخي خيال كرده اند كه قرآن مخالف «رجعت» است. دهلوي مي‏ گويد: «مطابق برخي از آيات، رجعت انسان به اين دنيا امکان‏ پذير نيست»؛ لکن باید گفت: ظاهر آيه 99 سوره «مؤمنون» مخالفتي با رجعت ندارد؛ چون اطلاق اين آيه را مي توان به اخبار متواتر مبنی بر رجعت برخي از افراد، تقييد زد. ضمن اینکه ظهور اين آيه مربوط به قبل از مرگ است و رجعت مربوط به بعد از مرگ می باشد. آری آيات بسياري «نصّ» در تحقق رجعت در اين دنيا دارد و «نصّ» مقدّم بر «ظاهر» است. همچنين آيه 99 اخصّ از مدّعا است؛ زيرا مربوط به درخواست رجعت از طرف کفّار است؛ در حالي که مورد بحث اعمّ است.

زمخشرى در تفسيرش روایتی را از پیامبر(ص) نقل کرده: «هر كس بر محبت آل محمد بميرد، شهيد مرده است؛ آگاه باشيد هر كس بر محبت آل محمد بميرد، آمرزيده شده از دنيا رفته است؛ و ملك الموت مژده ورود به بهشت را به او مى دهد و بعد از او منكر و نكير هم اين نويد را به او مى دهند؛ و همانند تازه عروس به خانه داماد قدم برمى دارد، و خداوند در قبرش دو در به بهشت قرار مى دهد. هر كس بر دشمنى و بغض آل محمد بميرد كافر از دنيا رفته است؛ آگاه باشيد هر كس بر كينه و بغض نسبت به آل محمد بميرد بوى بهشت به مشامش نمى رسد».